دریاچه‌های طشک و بختگان: : دانشنامه گردشگری نی‌ریز

نوشته‌ها

رود کر پنج کیلومتر قبل از اینکه به دریاچه بختگان برسد به دو شاخه تقسیم می‌شود به همین دلیل این منطقه را دو شاخ کربال می‌نامند و هر شاخه در محل ورود به دریاچه مانند شبکه مویرگ‌های خون به چندین شعبه تقسیم‌شده و منطقه گسترده‌ای را فرامی‌گیرد. در این منطقه ابتدا گزستان‌ها و سپس نیزارهای وسیعی تشکیل‌شده است.

درختان گز در ساحل و نیزارها، در بخش کم‌عمق و ساحلی دریاچه روییده‌اند. این نیزارها مکان امنی برای لانه‌سازی، تخم‌گذاری و جوجه آوری انواع گوناگونی از پرندگان مهاجر است. کفچه نوک، انواع حواصیل، انواع اردک و کشیم... (برای اطلاعات بیشتر به فهرست پرندگان مهاجر بختگان مراجعه شود) در این نیزارها به‌صورت گروهی لانه می‌سازند و زادآوری می‌نمایند. علاوه بر این‌ها ده‌ها نمونه کوچک و بزرگ از پرنده‌های تالابی بومی منطقه شده و در همین نیزار زادآوری می‌نمایند ارتفاع دریاچه‌ها از سطح دریاهای آزاد ۱۵۲۵ متر است.

آب دریاچه در مجاورت مصب رودخانه شیرین است، در این حوالی از آب دریاچه برای کشاورزی هم گاهی استفاده می‌شود. عمق دریاچه از محل ریزش رودخانه به سمت شرق بتدریج زیاد می‌شود و به بیش از سه متر هم می‌رسد. بعد از جزیره علی یوسف که تقریباً نزدیکی دو شاخ قرار دارد از عمق دریاچه کاسته می‌شود. هرچه از دوشاخ به‌طرف شرق می‌رویم آب دریاچه به‌تدریج شورتر می‌شود تا حوالی جزیره علی یوسف آب تا اندازه‌ای شیرین است و به همین دلیل تا این حوالی کف دریاچه کاملاً پوشیده از گیاهان سبز رنگ گوشتی است که برگ‌های کوچک و نوک تیزی دارند. در شرق جزیره علی یوسف عمق آب به‌تدریج کم می‌شود و در منتهی‌الیه شرق دریاچه، نزدیک نی‌ریز، عمق آب به یکی دو سانتیمتر می‌رسد و شوری آن بسیار زیاد است.

رنگ دریاچه از دور در آن حوالی که گیاه روییده، سبز و در مناطق شور، آبی کمرنگ است. درتمام ساحل دریاچه‌ها نواری از درختان گز روییده است که پهنای این نوار بر اساس شیب ساحل کم و زیاد می‌شود. در مناطقی که آب شیرین چشمه‌ای وارد دریاچه می‌شود بجای درختان گز نیزار تشکیل‌شده است که وسعت آن متناسب با آب چشمه ایست که به دریاچه می‌ریزد. این نوار درختان گز و نیزار ساحلی معمولاً همراه نمونه‌هایی از گیاهان شورپسند که سطح زمین را پوشانده‌اند دیده می‌شوند.

در مورد موجودات آبزی دریاچه‌ها مطالعه‌ای صورت نگرفته است ولی به دلیل اینکه هرسال صدها هزار پرنده سراسر زمستان را در این دریاچه‌ها می‌گذرانند بدون شک دارای ذخایر غذایی بسیار بالایی هستند. به‌تناسب وضعیت آب دریاچه از نظر عمق، شوری، گیاهان و موجودات آبزی درون آن پرندگان گوناگون در بخش‌های مختلف دریاچه زندگی می‌کنند.

در مزارع و دشت‌های اطراف دریاچه درناها، لک‌لک‌ها، غازها در حال چرا مشاهده می‌شوند. در محل ورود آب کر به دریاچه پلیکان‌ها را می‌بینیم که به‌صورت گروهی ماهی صید می‌کنند. در همین منطقه ده‌ها هزار از انواع اردک‌ها، در حال تغذیه به سر می‌برند. ماهی‌خورک‌ها در نوار ساحلی همین منطقه یا در حال شیرجه رفتن و یا در حال استراحت بر روی شاخه‌های درختان گز به‌وفور دیده می‌شوند. از این منطقه که کمی دور می‌شویم کولونی‌های بسیار پرجمعیت فلامینگو را می‌بینیم که سروصدای آن‌ها از کیلومترها فاصله به گوش می‌رسد. آنقوت‌ها و تنجه‌ها نیز در دسته‌های ده‌تایی در بخش کم‌عمق ساحلی دیده می‌شوند.

صدها هزار چنگر به‌صورت پراکنده در سطح دریاچه زندگی می‌کنند گاهی در جوار چشمه‌ها و نیزارها به ساحل آمده و آنجا تغذیه می‌نمایند. روزها پرنده‌های حشره‌خوار و شب‌ها خفاش‌ها بر فراز دریاچه پرواز مداومی دارند. انواع پرندگان شکاری در ساحل و بر فراز دریاچه همیشه این طعمه‌های گوارا را تحت نظر گرفته تعقیب و صید می‌نمایند. در ساحل دریاچه گربه‌های وحشی، شغال‌ها، روباه‌ها و کفتارها از این خوان گسترده بی‌نصیب نمی‌مانند.

وقتی‌که باران خوبی ببارد و رودخانه‌ها و چشمه‌ها پرآب شوند، آب دریاچه زیاد می‌شود و در چنین موقعیتی صدها هزار پرنده از انواع مختلف در اینجا جمع می‌شوند و به دور آن‌ها انواع پرندگان شکاری گرد می‌آیند. پستانداران گوشت‌خوار منطقه نیز افزایش پیدا کرده و در حال گشت زدن در گزستان‌ها و نیزارهای ساحلی مشاهده می‌شوند.

دریاچه طشک که در شمال بختگان قرارگرفته وسعت کمتری دارد ولی از نظر شرایط طبیعی و زندگی پرندگان با بختگان تفاوتی ندارد. ده جزیره بزرگ و کوچک در این دریاچه دیده می‌شوند که از نظر تخم‌گذاری پرندگان اهمیت بسیاری دارند. یکی از این جزیره‌ها که جزیره‌ای کوچک و برخلاف دیگر جزایر کاملاً"صخره‌ای است در طول پانزده سال گذشته دو بار برای تخم‌گذاری و زادآوری پلیکان‌ها مورد استفاده قرارگرفته است. از جزایر دیگر پرندگانی مانند آنقوت برای لانه‌سازی استفاده می‌نمایند.

جزیره بزرگ این دریاچه که به نام جزیره نرگس معروف است به دلیل قرار داشتن در بخش کم‌عمق، اغلب سال‌ها اطراف آن خشک می‌شود. در این جزیره آب وجود ندارد و پوشش گیاهی آن نیز فقیر است و نمی‌تواند محل مناسبی برای رویش نرگس باشد، معلوم نیست بر چه اساسی اسم این جزیره را نرگس گذاشته‌اند.

احتمالاً انتخاب جزیره پلیکان‌ها به‌منظور لانه‌سازی از طرف پرندگان به این دلیل است که این جزیره در بخش عمیق دریاچه طشک واقع‌شده و آب اطراف این جزیره کمتر خشک می‌شود و جانورانی مانند گربه وحشی، شغال و کفتار به آن دسترسی ندارند که امنیت آن را به هم بزنند.