دانشنامه گردشگری نی‌ریز

نوشته‌ها

 بی‌شک دریاچه‌ها، رودها و چشمه‌ها در شکل‌گیری تمدن‌های اصیل بشری نقش مهمی داشته و به تبع آن در پایداری و برجای ‌ماندن میراث فرهنگی غنی هر جامعه،‌ تأثیر به‌سزایی دارند که استان فارس نیز با تمدنی پربار که در این مورد از خود برجای گذاشته،  ازاینقاعدهبی‌بهره نمانده است. معرفی رودها و دریاچه‌‌های این سرزمین اهمیت ویژه‌ای در بررسی فرهنگ و تاریخ آن دارد، چنان‌چه در این مقاله نیز سعی شده تا به معرفی جغرافیای تاریخی یکی از قدیمی‌ترین دریاچه‌های استان فارس، یعنی دریاچه‌ی بختگان، پرداخته شود. 

دریاچه‌ی بختگان:

پژوهشگران درباره‌ی زمان پیدایش این دریاچه، به نتایج تحقیقات (اورسل و لردکُرزن)، ‌اشاره می‌کنند که این دو شخص، تاریخ پیدایش این دریاچه را در قرن چهارم هجری (۱۰م) دانسته‌اند. با این وجود، سابقه‌ی تاریخی آن به قبل از میلاد می‌رسد و نخستین کسی که از این دریاچه یاد کرده استرابون، تاریخ‌نگار یونانی (۶۳ ق.م) است. اگرچه امروزه اطراف این دریاچه، بیابان و خالی از سکنه است ولی در قرون وسطی در اطراف آن، دهکده‌ها و آبادی‌های بسیاری بوده است. (شمس، ۸۵:۱۳۷۹). از این گذشته نام آن تقریباً در تمام آثار جغرافی‌دانان آمده است و از آن در شمار یکی از دریاهای مهم سرزمین فارس و شهر نی‌ریز یاد کرده‌اند. از نخستین جغرافی‌نگاران مسلمان که از آن یاد نموده، استخری (وفات، ‌۳۴۶ ه.) می‌باشد که در اثر خود، «مسالک الممالک» ضمن توصیف آن، آب آن را شور می‌داند که رود کر به آن سرازیر می‌شود و تا حدود کرمان می‌رسد، همچنین طول آن را بیست فرسنگ می‌نویسد. (استخری: ۱۰۹،۱۳۶۸)

دیگر نویسندگان هم به تبع استخری همین توصیفات را از این دریاچه آورده‌اند. حمدا... مستوفی در نزهه‌القلوب می‌نویسد: «بحیره بختگان،‌ در ولایت فارس و ولایات خرامه و آباده و خیره و نی‌ریز بر ساحل آن است و تا حدصاهک [چاهک] کرمان می‌رسد، آب در او می‌ریزد و در حوالی آن ملاحه است. طول آن بحیره، دوازده فرسنگ در عرض هفت فرسنگ و دورش تقریباً سی ‌و پنج ‌فرسنگ (مستوفی، ‌۱۳۶۲: ۲۴۰). 

از دیگر جغرافی‌دانانی که از این دریاچه یاد نموده،‌ می‌توان به لسترنج اشاره نمود. وی در اثر خود به ‌نام (جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی)، می‌نویسد شهر و ولایت نی‌ریز در ساحل خاوری دریاچه‌ی بختگان،‌ که زمانی به آن، «دریاچه نی‌ریز» نیز می‌گفتند، واقع است. همچنین می‌نویسد که در ساحل این دریاچه، شهر خیر که خیار و خیره نیز نامیده شده،‌ واقع است. این شهر از قرن چهارم به بعد به عنوان منزلگاهی، سر راه شیراز به کرمان و در امتداد ساحل جنوبی دریاچه‌ی بختگان ذکر شده است. نی‌ریز و خیره دارای قلعه‌هایی مستحکم بوده‌اند. (لسترنج، ۱۳۳۷: ۳۱۱)

دریاچه طشک (دریاچه نرگس):

این دریاچه در حوالی روستای ‌طشک واقع شده و برخی آن‌را قسمتی از دریاچه‌ی بختگان دانسته‌اند. این دریاچه در شمال دریاچه‌ی بختگان قرار گرفته و وسعت آن از بختگان کمتر است. در آثار جغرافی‌دانان از آن به نام‌های دیگری نظیر «چوپانان باسفهویه، باسفهری و باشفویه» یاد کرده‌اند. استخری در ذکر رودها و دریاهای فارس یک‌بار از آن به نام باسفهویه و بار دیگر چوپانان نام برده است. (شمس،۹۷:۱۳۷۹). همچنین گفته شده جهان‌گردان اروپایی در اواخر قرن نوزدهم میلادی (۱۸۸۱م.) از وجود آن مطلع شدند. (همان، ۸۸). علاوه بر قدمت تاریخی این دو دریاچه، به دلیل تنوع زیستی انواع پرندگان مهاجر و پوشش گیاهی از جنس گیاهان سبز رنگ گوشتی و انواع حیوانات وحشی، این منطقه جزء مناطق حفاظت‌شده قرار گرفته است.

پی نوشت:

۱- استخری، ابواسحق ابراهیم: مسالک الممالک، به اهتمام ایرج افشار، تهران، ‌انتشارات علمی و فرهنگی، چ ۳، ۱۳۶۸

۲- شمس نی‌ریزی، محمد جواد: تاریخ و فرهنگ نی‌ریز، تهران، مجتمع فرهنگی هنری کوثر نور، ۱۳۷۹

۳- لسترنج، گای: جغرافیای تاریخی سرزمین‌ها خلافت شرقی، ترجمه‌ی محمود عرفان، تهران، انتشارات بنگاه، ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۳۷

۴- مستوفی، حمدا...: نزهه القلوب، تهران، انتشارات دنیای کتاب، ۱۳۶۲

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: