کتابشناسی نی‌ریز

نوشته‌ها

 یکی از مستشرقان و اسلام شناسان غربی تیتوس بوکهارت هنر خوشنویسی را - مهم‌ترین جلوه‌گاه آن نسخه‌های خوش نوشتهٔ قرآن کریم در دورهٔ زمانی بیش از یک هزاره است- مهم‌ترین و اصیل‌ترین هنر- هنر قدسی- اسلامی شمرده است و حق با اوست و شواهد صدق مدعای او حدوداً بیست هزار نسخهٔ خطی نفیس قرآن است که از قرن یکم - پس از مصحف و مدون شدن قرآن‌های عثمانی/ مصاحف امام- در مراکز فرهنگی و دینی از مساجد و تکایا و خانقاه‌ها گرفته تا مدارس قدیم و کتابخانه‌ها و موزه‌ها و مجموعه‌های قرآنی سراسر جهان گرد آمده و نگهداری می‌شود. گاه خبر از کشف مصاحفی بر اثر توسعهٔ یک ساختمان کهن [به گوش می‌رسد] مانند کتابخانهٔ آستان قدس رضوی که قرآن قدس متعلق به قرن سوم هجری، دارای ترجمهٔ فارسی بسیار کهن و با اندکی افتادگی از آغاز یک نمونهٔ آن است و یک نمونهٔ مهم دیگر آن کشف و بازیابی چند مصحف بسیار کهن در مسجد جامع صنعا (در سه دههٔ پیش) است. گویا یک مصحف کامل متعلق به دههٔ ۹۰ هجری در میان آن مصاحف هست. از آن کهن‌تر یک نسخهٔ قرآن کتابت دههٔ ۷۰ هجری در کتابخانهٔ دانشگاه شیکاگو محفوظ است.

بهتر است بحث را به حوزهٔ ایران و دوران معاصر با تمرکز بر چند مصحف خوش نگاشتهٔ جدیدالانتشار محدود و دست کم از سه- چهار مصحف خوش نگاشته که در رژیم پیشین چاپ شده به نیکی یاد کنیم.

مصحف اول و دوم دو کتابت شگرف نستعلیق از شادروان استاد سید حسین میرخانی است که اولی در اوایل دههٔ ۲۰ قرن چهاردهم شمسی و دومی در اواخر دههٔ ۳۰ همراه با خوشنویسی ترجمهٔ همراه با مصحف (ترجمه به قلم شادروان استاد مهدی محیی الدین الهی قمشه‌ای) است.

نسخهٔ سوم بازآرایی و آماده‌سازی و غلط‌زدایی یکی از پیشرفته‌ترین مصاحف خوش نگاشتهٔ استاد بزرگ قلم نسخ ایرانی روان‌شاد احمد نی‌ریزی (معاصر با شاه سلطان حسین صفوی؛ قرن یازدهم هجری) است که در قطع رحلی بلند است و از نظر کتاب‌آرایی و تولید پیشرفتهٔ چاپی، یکی از برجسته‌ترین آثاری است که در ایران چاپ شده است. مرحوم استاد مرتضی عبدالرسولی که خود در هفت قلم/ خط استاد و شاگرد مکتب استاد حسن زرین خط بود، در مدت شش ماه با تلاش شبانه‌روزی نابسامانی‌های املایی یا سهوی‌های کتابتی این اثر را برطرف ساخته بود، به طوری که حتی خبرگان فنِ اصلاح یک کلمه یا حتی بیشتر از یک کلمه را از آن جهت که ماهرانه انجام گرفته بود، تشخیص نمی‌داده‌اند. طبق افسانه، نی‌ریزی بیش از شصت مصحف شریف و صحیفهٔ سجادیه نوشته است (یکی از صحیفه‌های خوش نگاشتهٔ او را کتابخانهٔ ملی ایران زیر چاپ دارد).

 چهارمین اثر برجسته مربوط به دوران گذشتهٔ نزدیک (حدوداً ۳-۲ دهه پیش) مصحف امیرکبیر است که با تلاش و پیگیری جانانهٔ مدیر و مؤسس آن انتشاراتی بزرگ جناب استاد عبدالرحیم جعفری، با هنرمندی استاد عظیم‌الشأن اقلام ثلث و نسخ شادروان احمد زنجانی به خط نسخ با آرایه‌های ارزشمند مواد و مصالح چاپی خوب در هیئتی آراسته مقارن انقلاب اسلامی یا چند سال پیش از آن، منتشر شد.

در سه چهار سال اخیر پنج نسخهٔ نفیس از قرآن کریم خوشنویسی- و در یک مورد کتابت‌های قرن به قرن به دنبال هم تدوین- شده و با بهترین امکانات چاپی امروز ایران و جهان (دو نسخه از این مصاحف نفیس چاپ آلمان است) انتشار یافته و به سرعت در حال نایاب شدن است.

یکی دیگر از قرآن‌هایی که در سال‌های اخیر توسط انتشارات اُسوه چاپ گردیده، قرآنی است به خط احمد نی‌ریزی و با ترجمهٔ فارسی و انگلیسی زنده‌یاد استاد طاهره صفارزاده.

در این چاپ، ترجمهٔ فارسی و انگلیسی هر آیه در زیر آن آمده و در پی‌نوشت هر صفحه برداشت‌ها و معلومات تفسیری مترجم به دو زبان فارسی و انگلیسی آورده شده است که به خواننده در فهم عمیق‌تر آیات مدد می‌رساند.

"این مقاله برگرفته از کتاب “از سبزه تا ستاره" است که مطابق نامه مورخ ۱۳۹۳/۷/۲۰ با اجازه رسمی نشر قطره در دانشنامه شهرستان نیریز بازنشر می‌شود".

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: