دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

 رساله روحیه: آن را افاضه روحیه نیز خوانده‏ اند . این اثر، رساله ‏اى است عرفانى به نثر عربى در سه افاضه درباره عالم خلق و امر، حقیقت روح کلى، تعداد ارواح و مراتب نفس و قلب و عقل و ... .
     قطب ‏الدین این رساله را به درخواست بعضى دوستان و برادران نگاشته و در آغاز آن گفته است:
     «و بعد فهذا جواب ماسائل بعض الاخوان فى اللّه عن الفقیر الى اللّه محمّد المدعو بقطب‏ الدین الحسینى و قد استعلم منّى معنى الأمر الّذى منه الروح الاضافى و لم یک لى فرصه بیانه بالتفصیل فانشأت هذه الرساله المسمّاه بالروحیه فى ثلاثه افاضات بالایجاز و الاجمال و التعجیل ...».
     بعد از آن به بحث درباره عالم خلق و امر پرداخته است. یکى از مباحث جالب و قابل توجه این اثر، بحث درباره انسان کامل و خلیفه‏ اللهى است. قطب ‏الدین گفته است: «لمّا اقتضى شأن الالهیّه الجامعه بجمیع الکمالات بسط مملکه الایجاد و الرّحمه و نشر لوآء القدره و الحکمه و کانت عزّه القدم بعیده المناسبه عن ذلّه الحدوث، فقضى سبحانه بتخلّف نائب ینوب عنه، فخلّف خلیفه له وجه الى القدم یستمدّ به من الحق و وجه الى الحدوث یمدّ به الخلق، فخلّع علیه جمیع اسمائه و انعم علیه کرایم آلائه و مکّنه فى مسند الخلافه بالقاء مقادیرالامور الیه و احاله حکم الجمهور علیه و جعل بحکم اسمیه الظاهر و الباطن حقیقه باطنه هى العقل الکلّى المسمّى بالقلم الاعلى و الرّوح الاعظم و صوره ظاهره هى العالم، و هذا هو الانسان الکبیر و الانسان الکامل خلیفه‏اللّه فى الارض و هو العالم الصغیر لانّه من حیث الصوره اصغر ولکنّه فیه انطوى العالم الاکبر و نسبته الیه کنسخه جامعه منتخبه و نخبه لامعه مستنسخه  ...».
    قطب‏ الدین معتقد است که روح پیامبر اکرم (ص) اگر چه در حقیقت و ذات خود یگانه است اما ارواح و روان هاى مؤمنان از اشعات و بروق آن روح واحد است و حتى ارواح تمام مردمان از آن جهت که از اجزاى عالم ‏اند و جزء همیشه پیرو کل است، به تبعیتِ آن روح اعظم آفریده شده ‏اند .
    قطب ‏الدین به نقل از احادیث معصومان (ع)، ارواح را بر پنج نوع گفته است: «و فى الاحادیث انّ الارواح خمسه و هى روح‏القدس المختص بالسابقین المقرّبین و روح الایمان المخصوص بهم و باصحاب المیمنه و روح القوّه و روح الشهوه و روح البدن لهؤلاء ایضا و لاصحاب المشئمه و تعلق الاوّل بالنفس الکلیّه الالهیّه الملکوتیّه و الثانى بالنفس الناطقه القدسیه و کلاهما من عالم الامر و الثالث و الرابع فى کلا العالمین و الخامس من عالم الخلق و کلّما اطلق الرّوح فى القرآن فالمراد به الاوّلان قال الله سبحانه قل الرّوح من امر ربّى و فى هذا ابهام علم الروح للعوام و تبیانه للخواصّ بانه من عالم الامر و من ثمّ عبّر عنه بالکلمه ».
    از این اثر چندین نسخه موجود است، از جمله: نسخه ‏اى به شماره ۲ / ۴۸۸۹ در کتابخانه مجلس شوراى اسلامى  ؛ دو نسخه به شماره ثبت ۵ / ۴۴ و ۱ / ۶۱۲ در کتابخانه آستان حضرت احمد بن موسى شاهچراغ .
    این رساله به همت عمادالفقرا متخلص به حالى ترجمه شده و در سال ۱۳۳۱ ش. در شیراز به طبع رسیده است. آقاى محمد خواجوى آن رساله را به ضمیمه ترجمه و شرحى نیز براساس ترجمه عماد الفقرا، همراه با توضیحات و تعلیقات (در شیراز و توسط انتشارات کتابخانه خانقاه احمدیه) در سال ۱۳۹۶ ه . ق. به چاپ رسانده است
 

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: