دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

     میرشهاب ‏الدین نیریزى فرزند نورالدین، فیلسوف فاضل، عالم عارف، فقیه و خوشنویس توانا که در سده ۱۳ و اوایل سده ۱۴ ه . ق. مى‏زیسته است. وى از نوادگان سیدقطب‏الدین نیریزى، عارف و عالم مشهور سلسله ذهبیه بود. شجره‏نامه او به خط خودش در بخش پیوست این کتاب آورده شده است. در برخى منابع، از او با عنوان «سید شهاب الدین شیرازى» یاد شده است .
    القاب و عناوین بسیارى به وى نسبت داده‏اند و او را، «علاّم فهّام، نادره لیالى و ایام، قطب فلک فضیلت و نجابت» خوانده ‏اند .
    وى براى تکمیل تحصیلات خود به تهران هجرت کرد و در آنجا به محضر عالمان و فیلسوفانِ بزرگ آن زمان شرفیاب شد. میرشهاب الدین نزد حکیم الهى، شیخ محمدرضا الهى قمشه‏اى (متوفى ۱۳۰۶ ه . ق.) و علامه سیدابوالحسن اصفهانى معروف به جلوه (متوفى ۱۳۱۴ ه . ق.) تلمذ کرد و در ملازمت این دو استاد بزرگ به فراگیرى فلسفه پرداخت، تا آنجا که خوداز فیلسوفان بزرگ آن عصر گردید. او علاوه بر فلسفه در دیگر علوم اسلامى از جمله فقه، اصول و عرفان نیز تبحر حاصل کرد.
    به گفته آقابزرگ طهرانى: «کان من أجلاء تلامیذ الفیلسوف الحکیم الالهى الشیخ آغا محمدرضا القمشهى المتوفى عام (۱۳۰۶) و علامه الحکماء السید ابى الحسن الاصفهانى المعروف بجلوه، فقد لازم بحث هذین العلمین حتّى اصبحت له فى الفلسفه قدم راسخه، و اصاب حظّا عظیما، و کان بارعا فى الفقه و الاصول ایضا وله فى العرفانِ اشواط بعیده ».
    میرشهاب الدین در کتابت خط نسخ نیز مهارت داشت، تا آنجا که صدر الاشراف، خط نسخ او را به خط نسخ میرزا احمد نیریزى شبیه دانسته و گفته است که «نستعلیق مانندِ اساتید بزرگ مى‏نوشت» .
    او پس از وفات استادش، الهى قمشه‏اى، بر مسند وى تکیه زد و در مدرسه صدر تهران به تدریس فلسفه اشتغال ورزید و شاگردان بسیارى تربیت کرد. مهمترین شاگردان وى عبارتند از آقا میرزا احمد آشتیانى، آقا میرزا مهدى آشتیانى و آقا سیدمحمدکاظم لواسانى معروف به عصار (متوفى ۱۳۹۴ ه . ق.) . وى، بیشتر آثار ملاصدرا، از جمله، الحکمه المتعالیه، الاسفار الاربعه، الشواهد الربوبیه، المبدأ و المعاد، و تفسیر آیه‏النور را نزد میرشهاب الدین خواند. او خود در این باره گفته است: «... و امّا الحکمه المتعالیه و الاسفار الاربعه، و الى جانبها الشواهد الربوبیه و المبدأ و المعاد و تفسیر آیه النور من آثار صدرالدین الشیرازى فقد درستها على نزیل الخلد آقامیر شهاب الدین النیریزى ببیانه الوافى ».
    عصار در ادامه اظهار داشته است که میرشهاب الدین دو مجلس درس داشت، که مجلس نخست وى، علنى بود و تقریبا عموم طلاّب شرکت مى‏جستند، امّا مجلس دوّم، سرّى و مخصوص مریدان و شاگردان خاص او بود و استاد شهاب الدین در آن مجلس، تحت عنوانِ «تفسیر الالقاء» به توضیح درباره اسرار آیات الهى مى‏پرداخت.
     «و ذلک فى محفلین علمیین فقد کان للمرحوم مجلسان للعلم و تکمیل المشتاقین و المستعدین، احدهما مجلس علنى و الآخر سرّى، کان خاصّا بکشف اسرار الآیات الالهیه بعنوان تفسیر الالقاء ».
    میرشهاب‏الدین نه تنها نزد عالمان و دانشمندان، بلکه در نزد دولتمردان و سیاستمداران آن دوره نیز از ارج و احترام ویژه‏اى برخوردار بود. حسن على خان بن محمد صادق خان، معروف به امیر نظام گروسى، سیاستمدار، ادیب و خوشنویس دوره قاجار (متوفى ۱۳۱۷ ه . ق.) به او ارادت بسیار داشت و تعلیم و تربیت فرزندانش را به میرشهاب الدین سپرد .
    آقابزرگ طهرانى نیز مدتى نزد میرشهاب الدین نیریزى تلمّذ کرد و در مدتى که شهاب الدین، تعلیم و تربیت فرزندان گروسى را برعهده داشت، در معیت او بود .
    صدرالاشراف (متوفى ۱۳۴۱ ه . ش.) در خاطرات خود، از او با عنوان دوست خود یاد کرده و اخلاق و رفتار او را بسیار ستوده و گفته است: «یکى دیگر از دوستان اگر چه بزرگتر از من و مردى عالم بود و من از حیث سن و علم کوچکتر از او بودم، ولى او که مجسمه اخلاق فاضله بود با من به طور رفاقت رفتار مى‏کرد، میرزا شهاب الدین نیریزى  استاد حکمت بود و در مدرسه صدر تدریس مى‏کرد ».
    میر شهاب الدین ظاهرا بیشتر عمر خود را صرف تعلیم و تربیت شاگردان کرد و کمتر به تألیف پرداخت. وى آثارى داشته است، امّا فقط از یک اثر او اطلاع داریم و آن رساله‏اى است در حقیقت وجود با عنوانِ رساله فى حقیقه الوجود. این رساله شامل پانصد بیت عربى است. از این اثر نسخه‏اى نزد آقابزرگ طهرانى موجود بوده است .
    آقابزرگ طهرانى تاریخ وفات او را حدود ۱۳۲۰ هجرى قمرى گفته است، امّا در شجره ‏نامه میرشهاب‏ الدین که به خط خود او و در حاشیه مصباح کفعمى ـ که نزد برخى از نوادگان او است ـ کتابت شده، تاریخ کتابت، ماه شعبان سال ۱۳۲۳ هجرى قمرى آمده است . استاد خواجوى در مقدمه رساله روحیّه و منهج التحریر سال وفات او را در ۱۳۲۵ ه . ق. گفته است . میرشهاب‏الدین صاحب دو فرزند پسر به نامهاى سیدعلى و سیدرضا بود . او پس از وفات در قبرستان خاک فرج قم به خاک سپرده شد.

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: