نوشته‌ها
قرآن و ادعیه(اثر میرزا احمد نیریزی)
چون میرزااحمد بیشتر به کتابت قرآن و کتاب هاى دعا پرداخته، نخست به معرفى قرآن ها، سپس صحیفه سجادیه، دعاى کمیل و ... مىپردازیم و در آخر فهرستى از مرقعات و آثار دیگر او به دست مىدهیم. در میان آثار او مجموعه هایى شامل یک یا چند سوره قرآن و برخى ادعیه است. این مجموعه ها را بعد از قرآن ها معرفى مىکنیم.
شایان ذکر است که بسیارى از آثارى که در ذیل به آنها اشاره خواهیم کرد، مورد نقد قرار نگرفته از این رو، ممکن است تعدادى از آنها منسوب به میرزا احمد باشد.
۱ـ قرآن: رحلى (۴ / ۲۱ × ۳ / ۳۳ سانتىمتر)، ۴۴۷ برگ، متن به خط نسخ خوش و جلى، تاریخ کتابت ۱۱۰۸ ه . ق.، ترجمه فارسى به خط نستعلیق با شنگرف و کاتب محمدعلى، بدون تاریخ؛ متن و حاشیه کاغذ و تجلید و تذهیب از میرزا عبدالوهاب مذهب باشى در ۱۲۹۵ ه . ق. ؛ خواص سور در حواشى به خط شکسته خوش از حاجى رشیدخان بیگدلى، تاریخ تحریر ۱۲۹۵ ه . ق. ؛ کتیبه درونى جلد و دو صفحه آخر قرآن به خط رقاع خوش و جلى از سید محمد بقاى اصفهانى به تاریخ ۱۲۹۵ ه . ق. ؛ دو صفحه اوّل مذهّب و مرصّع با دعاى قبل از تلاوت، به خط رقاع و قلم زرد در میان ترنج، و فهرست اسماء سور در اطراف آن ؛ دو صفحه افتتاح، مذهّب و مرصّع با سرلوح و پیشانى و ذیل ؛ دو صفحه سوم با حواشى گل و برگ به زر تشعیر ؛ سر سوره ها مذهّب و اسامى سور به خط رقاع ؛ این قرآن به شماره ۱۲۷ در کتابخانه آستان قدس موجود است .
۲ـ قرآن: رحلى (۲۰ × ۳۳ سانتىمتر)، ۴۵۴ صفحه و هر صفحه داراى ۱۵ سطر به خط نسخ خوش، تاریخ کتابت ربیع الاوّل سال ۱۱۱۱ ه . ق. و کتابت خواص سوره ها به خط نستعلیق رقم اسداللّه شیرازى، در ربیع الثانى سال ۱۲۶۰ ه . ق.
صفحه اوّل و دوم، مجدول کمنداندازى زرین با حواشى مذهب به طرح اسلیمى بند رومى و کتیبه سازى و دو سرلوح و دو کتیبه بازوبندى مذهب که در متن طلایى آنها اسم سوره فاتحه الکتاب به خط نسخ و به رنگ سرخ نوشته شده و باقى صفحات جدول کمنداندازى زرین است با حواشى و متن ساده و بدون تزیین.
پایان: «قد تشرفت بکتابه هذا القرآن المجید و الفرقان الحمید ... فى یوم الاربعا فى شهر ربیعالاوّل ... سنه احدى عشر مائه بعد الالف من الهجره و انا العبد المحتاج الى رحمه ربّه الغنى ... احمد النیریزى عفى عن جرائمه».
این قرآن به شماره ردیف ۳۲ و شماره دفتر ۹۷۴ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان (کتابخانه سلطنتى) موجود است .
۳ـ قرآن: رحلى (۲۹ × ۴۰ سانتىمتر)، ۷۹۶ صفحه، هر صفحه ۱۲ سطر، به قلم نسخ جلى ممتاز، که در تاریخ شعبانِ ۱۱۱۷ ه . ق. کتابت شده است. پشت صفحه اوّل، مهر ناصرالدین شاه در ۱۲۷۴ ه . ق. مشاهده مى شود و در ذیل آن سه مهر دیگر به نام هاى «مشیرالسلطنه»، «حسین بن هدایت» و «محمدرضا حسینى» است.
دو صفحه آغاز و دو صفحه پایان متن، پیرامون سور و حواشى مذهب مرصع ممتاز، سر سوره ها و نشان ها مذهب، جدول ها زرین، اسامى سور و نشان ها به قلم رقاع زرین محرر، بین سطرها در تمامى متن طلااندازى شده و شش صفحه پایان نسخه، حاوى دو دعاى ختم تلاوت به قلم هاى نسخ و رقاع کتابت ممتاز است. تذهیب این قرآن نفیس عمل محمد مهدى حسینى در ۱۱۱۷ ه . ق. است. تجلید این نسخه در روزگار فتحعلى شاه قاجار به سال ۱۲۱۸ ه . ق. انجام پذیرفته است.
پایان: «و انا العبد المذنب المحتاج الى عفو ربّه الغنى ابن شمس الدین محمد احمد النیریزى عفى عنهما و الوصى و کان ذلک فى شهر شعبان المعظم من شهور سنه سبع عشره و مائه بعدالالف من المهاجره المقدسه النبویه المحترمه على الصادع بها و اله الامجاد الوف الصلوه و التحیه و الحمدللّه اوّلاً و آخرا و ظاهرا و باطنا سنه ۱۱۱۷ ».
این قرآن که در کتابخانه کاخ - موزه گلستان (کتابخانه سلطنتى) به شماره ۶ و شماره دفتر ۶۴۸ موجود است ، در سالِ ۱۳۴۴ ش. توسط سازمان اوقاف در تهران به صورت عکسى چاپ شد .
۴ـ قرآن: وزیرى بزرگ (۸ / ۱۹ × ۵ / ۳۱ سانتىمتر)، ۳۲۹ برگ و هر صفحه ۱۴ سطر با جدول و کمند، به خط نسخ جلى، تاریخ تحریر ۱۱۱۹ ه . ق.، کاغذ و متن و حاشیه شده در قرن سیزدهم؛ دو صفحه افتتاح تمام تذهیب، سر سوره ها مذهّب، اسامى سور به خط رقاع با شنگرف و زمینه طلاپوش، نشانهاى حواشى و اسامى سور بالاى صفحه و راهنماى پاى صفحه مذهّب و همزمان متن و حاشیه؛ در آخر، فهرست اسماء سور و دعاى قبل از تلاوت و ادعیه و انواع استخاره آمده است. این قرآن در کتابخانه آستان قدس به شماره ۱۵۰۴ موجود است .
۵ـ قرآن: قطع رحلى (۵ / ۲۱ × ۵ / ۳۲ سانتىمتر)، ۳۹۴ برگ و هر صفحه ۱۲ سطر، به خط نسخ کتابت جلى ممتاز، تاریخ کتابت ۱۱۲۲ ه . ق.، در مقدمه دو صفحه به خط ثلث شامل وقفنامه محمدتقىخان بیگلر بیگى یزدى، دو صفحه دیگر به خط نستعلیق وقفنامه عبدالرضاخان پسر واقف مزبور به تاریخ ماه محرّم ۱۲۴۵ ه . ق.، هر چهار صفحه مذهب ؛ دو صفحه اوّل قرآن کریم مرصعسازى با دو سر سوره و دو قرینه زمینه لاجوردى، تمام قرآن مذهب به طلاى اشرفى، به ضمیمه هفت صفحه و پنج سطر دعاى ختم قرآن که به رقم میرزاى نیریزى منتهى مىشود. آخرین صفحه، دعاى قبل از تلاوت به خط محمد هاشم در ۱۲۰۰ ه . ق. است.
این قرآن به شماره ۱۱۷۰ در کتابخانه مجلس شورا موجود است .
۶ـ قرآن: رحلى (۵ / ۲۴ × ۳۷ سانتىمتر)، ۸۴۶ صفحه و هر صفحه ۱۱ سطر، به خط نسخ جلى، که در سال ۱۱۲۴ ه . ق. کتابت شده است. خواص سورهها به خط شکسته نستعلیق نوشته شده اما بدون نام کاتب، ولى برخى آن را به شیوه خط عبدالمجید درویش دانسته اند .
میرزا احمد این قرآن را - که معتمدالدوله فرهاد میرزا نیز از آن یاد کرده - به دستور شاه سلطان حسین صفوى نوشته: «حسب الامر ... شاه سلطان حسین الصفوى الموسوى الحسینى بهادرخان... بخط اقل کُتّاب کلام الملک العلام الداعى للدوله القاهره ... تراب اقدام المؤمنین التمسک بولاء ائمه المعصومین احمد النیریزى مولدا الاصفهانى مسکنا ... به اتمام رسید فى سنه ۱۱۲۴ به محروسه اصفهان صانها اللّه عن الحدثان ».
یک یا چند صفحه اوّل این قرآن که بخشهایى از دعاى قبل از تلاوت قرآن مجید را دربر داشته، حذف شده است. ادامه این دعا در نخستین صفحه موجود، آمده است.
حواشى تمامِ صفحات، ساده و بدون تزیین است. از صفحات چهارم به بعد بین سطرها طلااندازى و سر سوره ها به رنگ سرخ به قلم ثلث با شنگرف بر زمینه طلایى، نشانه هاى جزوها به شکل ترنج مذهب و در صفحه رو به روى آن، ترنج هایى همانند، شامل نام فتحعلى شاه به قلم ثلث زرین بر زمینه لاجوردى ساخته اند که به احتمال در دوره او به تزیینات نسخه افزوده شده و نسخه فاقد جلد است.
این قرآن به شماره ردیف ۱۱۴ و شماره دفتر ۱۰۵۶ در کتابخانه کاخ ـ موزه گلستان (کتابخانه سلطنتى) نگهدارى مىشود .
۷ـ قرآن: (۵ / ۸ × ۵ / ۱۵ سانتىمتر)، ۱۲ سطرى، به خط نسخ که در ۱۱۲۵ ه . ق. کتابت شده است. شش صفحه نخست، تشعیر به زر و رنگهاى دیگر، با دو سرلوح بسیار ممتاز، میان سطرهاى این شش صفحه، گل و بته و زر به کار رفته است. نشان حزب و سجده در کنارِ برگ ها با زر و رنگ هاى دیگر، عنوان سورهها زرین، دو صفحه اوّل سوره فرقان نیز تشعیر شده و زرین است.
این قرآن با شماره ۴۱۲۵ در کتابخانه مجلس شورا موجود است .
۸ـ قرآن: وزیرى بزرگ (۲۰ × ۸ / ۳۲ سانتىمتر)، ۴۳۵ برگ، هر صفحه ۱۲ سطر، به قلم نسخ کتابت جلى ممتاز، با رقم و تاریخ «احمد النیریزى صفر ۱۱۲۵ ق.»، فهرست سوره هاى قرآن در چهار صفحه نخست آمده و سرلوح ها، نشان ها و سر سوره ها مذهب مرصّع عالى، بین سطرها طلااندازى شده، و توسط عبداللّه بن مطلب مستوفى شیرازى مذهّب شده، جلد تیماج ضربى با نقوش طلایى است. این قرآن در کتابخانه چستربیتى به شماره ۱۵۶۱ نگهدارى مىشود .
۹ـ قرآن: وزیرى کوچک، نسخ جلى، با جلد روغنى عالى و مذهب با تاریخ و رقم: «قد تشرفت من تنمیق ... سنه خمس و عشرین و مائه بعد الالف [ ۱۱۲۵ ] ... و انا العبد الاقل ... احمد النیریزى عفى عنه». این قرآن متعلق به کتابخانه مرحوم حاج سید نصراللّه تقوى است .
۱۰ـ قرآن: وزیرى بزرگ (۷ / ۲۱ × ۳۳ سانتىمتر)، داراى ۳۸۴ صفحه و هر صفحه ۱۲ سطر، به خط نسخ خوش و جلى، تاریخ تحریر ۱۱۲۶ ه . ق.؛ دو صفحه اوّل، تمام تذهیب با دعاى قبل از تلاوت ؛ دو صفحه افتتاح مذهّب و مرصّع با پیشانى و ذیل به خط رقاع، کاغذ اصفهانى با جدول و کمند، اسامى سور و راهنماى تفأل در گوشه بالاى صفحه میان ترنج شرفهدار مذهّب، حزب و جزو و نصفالجزو در میان ترنج مذهّب، فواصل آیات ستارهنشان، سر سورهها مذهّب و اسامى سور به خط رقاع ؛ جلد روغنى دورو، بیرون با حاشیه و گوشه و ترنج زمینه دلربا، درون زمینه یشمى با کمند حاشیه گرهدار، و در وسط گل و برگ فرنگى زرّین.
این قرآن با شماره ۱۲۸ در کتابخانه آستان قدس موجود است .
۱۱ـ قرآن: رحلى (۵ / ۱۲ × ۳۶ سانتىمتر)، داراى ۵۶۹ صفحه و هر صفحه ۱۵ سطر، به خط نسخ - نستعلیق، تاریخ کتابت ۱۱۲۷ ه . ق.؛ ۹ صفحه اوّل مجدول و کمندکشى زرین و الوان با حواشى ساده که ادعیه استخاره را به خط نسخ و مرکب مشکى نوشتهاند. صفحه دهم و یازدهم، مجدول کمنداندازى زرین و رنگین با حواشى ساده و بدون تزیین و بین سطرهاى این دو صفحه طلااندازى ساده است، و حدیثى از حضرت رسول اکرم (ص) در خواص سوره فاتحهالکتاب و سوره بقره به خط رقاع و مرکب مشکى نوشته شده است. صفحه دوازدهم و سیزدهم، مجدول کمنداندازى به طرح تسمهاى شنگرفى رنگ با حواشى مذهب و مابقى صفحات مجدول کمندکشى زرین و الوان است با حواشى و متن بدون تزیین.
جزو و نصفالجزو و حزبها در حاشیه به خط نسخ با آب زر و سر سورهها در مستطیلهاى متن ساده به خط رقاع و رنگ سرخ و در حواشى خواص سورهها به خط شکسته و به رنگ مشکى نوشته شده است. از صفحه ۵۶۱ تا ۵۶۷ دعاى بعد از تلاوت قرآن آمده است.
پایان: «ووفق عبده و هواقل عباد تراب اقدام المؤمنین احمد النیریزى باتمام کتابه، کتابه العزیز الذى یکون وسیله لسعاد الاخره و الدنیا و هذه تحفه العاشر الّتى ارسلها الى دار الجنان و جنه المأوى و قد وقع الفراغ منه فى عاشر شهر جمادىالثانیه سنه سبع و عشرین و مائه بعد الالف من الهجره النبویه المصطفویه على هاجرها الف سلام و تحیه ۱۱۲۷».
بدین امید نوشتم کلام حضرت دوست
که روز حشر به دستم جز این سخن ندهند.
این قرآن با شماره ۱۳۰ و شماره دفتر ۱۰۷۲ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان (سلطنتى) نگهدارى مىشود .
۱۲ـ قرآن: رحلى (۲۲ × ۳۵ سانتىمتر)، ۴۹۸ صفحه، هر صفحه ۱۷ سطر، به قلم نسخ کتابت جلى ممتاز، ۲ صفحه افتتاح دو شمسه مذهب دور اسامى ۱۴ معصوم (ع)، در میان دعا به قلم رقاع عالى زرین تحریر شده، ۲ صفحه آغاز متن دو سر لوح مذهب مرصع، در میان سوره فاتحه و آغاز بقره، بین سطرها طلااندازى شده، سر سورهها، جزوها و حزبها به قلم رقاع و به آب زر، تمام صفحات داراى جدول زرین و الوان، تاریخ و رقم به قلم رقاع ممتاز که در ۱۱ رمضان ۱۱۳۱ ه . ق. به فرمان محمدقلىخان بیگدلى شاملو کتابت شده: «فرمان دستور اعظم ... محمدقلىخان بیگدلى شاملو ... بیدالعبدالاقل ... احمد النیریزى»، جلد ضربى طلاپوش با نقشبندى، درونِ بندها گل و بوته برجسته، اندرون سوخت و ضربى با نقش ترنج و لچک ترنج، تذهیب و تجلید همزمان با کتابت، به شماره ۸۳۸۱ در موزه ملّى ایران .
۱۳ـ قرآن: وزیرى (۵ / ۱۴ × ۵ / ۲۳ سانتىمتر)، ۴۶۹ برگ، هر صفحه ۱۲ سطر، به قلم نسخ به تاریخ ۱۱۳۸ ه . ق.، آغاز داراى چهار سر سوره و تذهیب اعلى، دو صفحه اوّل متن و حاشیه، تذهیب و بین تمامى سطرها با گل و برگ طلایى تزیین شده، جلد مصنع و ممتاز عمل میرزاعبدالوهاب مذهبباشى در سال ۱۲۹۲ ه . ق. ؛ خواص سور به خط میرزا عبدالرشید مستوفى است. این نسخه نفیس که به شماره ۳۹۴۳ به کتابخانه مجلس شوراى ملى تعلّق داشته، در سال ۱۳۳۲ ش. به ابن سعود پادشاه عربستان سعودى هدیه شده است .
۱۴ـ قرآن: وزیرى (۱۸ × ۵ / ۲۶ سانتىمتر)، داراى ۷۸۸ صفحه و هر صفحه ۱۳ سطر، خط نسخ، تاریخ کتابت در سال ۱۱۴۱ ه . ق.
البته بیانى در انتساب کتابت تمامى این نسخه به احمد نیریزى تردید کرده است .
صفحه اوّل و دوم، مجدول کمنداندازى زرین و الوان است که حواشى این دو صفحه و متن طلاپوش و به طرح اسلیمى الوان تذهیب شده و یک سرلوح مذهب به طرح لچکسازى و سه کتیبه بازوبندى مذهب دو در پیشانى و یک در ذیل صفحه اوّل و یک در پیشانى صفحه دوّم است.
اسم سوره فاتحهالکتاب و سوره بقره را به خط نسخ نوشتهاند و بین سطرها طلااندازى است.
مابقى صفحات مجدول زرین و رنگین است با حواشى و متن ساده و بدون تزیین. نشانههاى جزو و نصفالجزو و حزبها در حواشى در ترنجهاى تزیینى متن طلایى به قلم نسخ و رنگ سرخ نوشته شده است. سر سورهها در کتیبههاى بازوبندى متن طلاپوش، به خط نسخ و خواص سورهها به خط شکسته نستعلیق نوشته شده است. جلد، مقواى روغنى به طرح گل و بوته و پیچکهاى زرین و یک ترنج و دو سر ترنج متن زیتونى به طرح گل و بوتههاى الوان است.
پایان: «قد تشرفت بکتابه هذاالقرآن المجید فى شهر ربیعالثانى سنه احدى و اربعین و مائه بعدالالف من الهجره و انا العبد الاقل احمد النیریزى فى سنه ۱۱۴۱».
این قرآن به شماره ۴۷ و شماره دفتر ۹۸۹ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان (سلطنتى) نگهدارى مىشود .
۱۵ـ قرآن: رحلى (۲۱ × ۵ / ۳۳ سانتىمتر)، ۷۰۸ صفحه و هر صفحه ۱۴ سطر، به قلم نسخ، کتابت در ۱۱۴۵ ه . ق. ؛ صفحه اوّل تا صفحه ششم، مجدول کمنداندازى زرین با حواشى مذهب مرصع و مابقى صفحات مجدول کمنداندازى زرین است که یک حاشیه باریک مذهب دارد و بین سطرهاى تمامى صفحات طلااندازى است. نشانههاى جزو و نصف الجزو و حزبها در حواشى در ترنجهاى مذهب و سر سورهها در کتیبههاى بازوبندى مذهب مرصّع بسیار زیباست. جلد مقواى روغنى بوم گل ماشى که با گل و بوتههاى مختلف و رنگهاى الوان نقاشى شده است.
درون جلد مقواى روغنى بوم عنابى که با گلهاى انارى و شاخههاى اسلیمى بسیار زیبایى با طلا تذهیب شده و داراى یک حاشیه متن یشمى با گلهاى الوان و تذهیب جلد، کار میرزا احمد نقاشباشى در تاریخ ۱۲۳۷ ه . ق. است.
پایان: «وفقنى اللّه تعالى بحسن توفیقه لسعى فى تحسین نسخه و تجوید تنقیمه فتم بحمدالله سبحانه و انا العبد الاقل الداعى لابود الدوله القاهره تراب اقدام المؤمنین احمد النیریزى فى شهر جمادىالاولى من شهور سنه خمس و اربعین مائه و الالف من المهاجره المقدسه فى دارالسلطنه اصفهان صانها الله عن الحدثان و الحمدلله اوّلاً و آخرا و ظاهرا و باطنا».
این قرآن به شماره ۱۸ و شماره دفتر ۸۸۵ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان نگهدارى مىشود .
در ریحانه الادب از دو قرآنِ دیگر او یاد شده است: قرآنى در کتابخانه مصر که تمام صفحات آن با طلاى خالص مذهّب شده و دیگرى در کتابخانه نورالدینبیگ مصطفى ترکى در مصر که در سال ۱۱۱۴ ه . ق. در اصفهان کتابت شده است .
استاد جلالالدین همائى از میان آثار میرزااحمد، دو قرآن و یک صحیفه سجادیه را از بهترین خطوط اصلى میرزااحمد دانسته است. یکى از آن قرآنها به قطع رحلى و مذهب متعلق به اعقابِ میرزا محمدحسن نجفى بوده که براى اجازه عمامه به مشارالدوله حکمت حاکم اصفهان تقدیم شد، که به گفته استاد همائى: «این قرآن ... هم سنگ الماس و طلاى سفید ارزش دارد افسوس که به ارزانترین قیمتها یعنى به خاطر پروانه دستار از دست رفت. تا کسى آن قرآن را نبیند اعجاز هنرمندى میرزا و تذهیب کاران و صحافان و جلدسازان و نقاشان آن عصر را ندیده است ». قرآن دیگر به قطع وزیرى در تصرّف یکى از آشنایان استاد همائى بوده است . ظاهرا یک نسخه قرآن نیز به خط میرزااحمد نزد یکى از اهالى نیریز است. معتمدالدوله نیز از چند قرآن به خط میرزااحمد نام برده است که در بخش آثار منسوب به آن اشاره خواهیم کرد. بعد از فهرست قرآن ها، به آثارى از میرزااحمد اشاره خواهیم کرد که شامل یک یا چند سوره قرآن است. این آثار گاه با یک یا چند دعا نیز همراه است.
۱۶ـ سوره یس به انضمام دعاهاى ایام هفته: وزیرى (۱۴ × ۲۲ سانتىمتر)، ۶۲ صفحه و هر صفحه ۷ سطر، به قلم نسخ خوشِ ۱۱۱۰ ه . ق.، همراه با ترجمه فارسى به خط نستعلیق و در حاشیه برخى از صفحات خواص ادعیه به خط نسخ و نستعلیق. پشت صفحه اوّل داراى سه مهر به نامهاى «مشیرالسلطنه»، «حسین بن هدایت» و «على اکبر بن حسین الحسینى» است. تمامى صفحات، مجدول و کمنداندازى زرین با حواشى ساده و بدون تزیین و تمامى اوراق حنایى رنگ، جلد مقواى روغنى، متن زرک زیتونى مزین به انواع گلهاى طلایى و داراى یک حاشیه به طرح کتیبهبندى تزیین و حدیثى از امام رضا (ع) به خط ثلث و رقم احمدالنیریزى.
پایان: «کتبه الداعى لابود الدوله القاهره الباهره احمدالنیریزى عفى عنه فى بلده اصفهان صانها الله عن الحدثان فى سنه عشر و مائه بعد الالف من الهجره النبویه على مهاجرها الف آلاف صلوه و سلام و تحیه و الحمدللّه اوّلا و آخرا و ظاهرا و باطنا سنه ۱۱۱۰».
این مجموعه به شماره ۱۳۵ و شماره دفتر ۱۰۷۷ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان (سلطنتى) نگهدارى مىشود .
۱۷ـ سوره یس، تعقیبات نماز و ... : نیم ربعى (۱۱ × ۹ / ۱۷ سانتىمتر)، ۱۰۲ صفحه و هر صفحه ۹ سطر به خط نسخ، کتابت ممتاز، تاریخ کتابت ۱۱۱۰ ه . ق.، و شاملِ سوره یس، تعقیبات نمازهاى یومیه، دعا براى جمیع مهمات و دعاى جوشن صغیر است.
پشت صفحه نخست، علاوه بر متن وقفنامه که توسط فتحعلى شاه قاجار در ۱۲۱۸ ه . ق. وقف شده، سه مهر با نامهاى «مشیرالسلطنه»، «حسین بن هدایتالله» و «رضاالحسینى» دیده مىشود. بر پیشانى صفحه اوّل یک سر لوح مذهب کوچک قرار دارد. تمامى صفحات، مجدول کمنداندازى زرین تحریر مشکى و الوان و حواشى ساده و بدون تزیین، بین سطرهاى دو صفحه اوّل و صفحات ۶۹ و ۷۰ طلااندازى و بین سطرهاى دیگر صفحات ساده است. جلد، مقواى روغنى بوم ساده، وسط ترنج چهار سر ترنج و چهارلچکى، در سمت راست سر لوح صفحه ۶۹ عبارتِ «بنده شاه ولایت طهماسب ۱۱۳۷» است که نشان مىدهد این نسخه در تملک شاه طهماسب دوم بوده است.
پایان: «کتبه المحتاج الى غفران ربه الغنى احمدالنیریزى فى بلده اصفهان صانه االلّه عن الحدثان فى سنه عشر و مائه بعد الالف من الهجره النبویه على مهاجرها الف صلوه و تحیه ۱۱۱۰».
این مجموعه به شماره ردیف ۳۰۳ و شماره دفتر ۱۱۵۶ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان موجود است .
۱۸ـ سوره یس، سوره واقعه و تعقیبات نماز یومیه: وزیرى کوچک (۱۴ × ۵ / ۲۱ سانتىمتر)، ۷۶ صفحه و هر صفحه ۸ سطر به خط نسخ و کتابت ممتاز، به تاریخ ۱۱۱۲ ه . ق. ؛ این مجموعه شامل دو قسمت است، قسمت نخست شامل سوره یس، سوره واقعه و تعقیبات نماز یومیه در ۵۸ صفحه که به خط میرزااحمد است و قسمت دوّم شامل دعاى دوازده امام به خط نسخ و ثلث و به شیوه کتابت یاقوت مستعصمى که نام کاتب و تاریخ کتابت دانسته نیست.
پشت صفحه اوّل سه مهر به نامهاى «مشیرالسلطنه»، «حسین بن هدایت الله» و «رضاالحسینى» و این عبارت است: «این نسخه شریف در کربلاى معلى به قیمت صد روپیه از معرفت کاظمحسینخان خریده شد ...».
تمامى صفحات، مجدول کمندکشى زرین زوج، تحریر مشکى و حواشى ساده و بدون تزیین ؛ جلد، مقواى روغنى، منقش به گل و برگهاى الوان با یک حاشیه زمینه عنابى.
پایانِ بخش اوّل: «کتبه المحتاج الى عفو ربّه الغنى احمدالنیریزى فى شهراللّه الاعظم من شهور سنه ۱۱۱۲ فى بلده اصفهان صانها اللّه عن الحدثان».
این نسخه به شماره ردیف ۳۰۴ و شماره دفتر ۱۱۳۲ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان موجود است .
۱۹ـ سورههاى فتح، ملک، دهر و ادعیه: وزیرى (۶ / ۱۴ × ۷ / ۲۰ سانتىمتر)، ۱۹ برگ و هر برگ ۹ سطر، به خط نسخ و تاریخ ۱۱۱۳ ه . ق.، شامل سورههاى فتح، ملک، دهر و دعاهاى صبح و شام، دفع بلیات و تعیقبات نماز.
صفحه اوّل سر لوح مجدول به زر و لاجورد و شنگرف بین سطرها طلااندازى، عناوین لاجورد و شنگرف است. این نسخه به شماره ۱۳۰ در کتابخانه ملّى ملک موجود است .
۲۰ـ سوره فتح و تعقیبات نماز: وزیرى (۵ / ۱۴ × ۲۳ سانتىمتر)، ۱۴ صفحه و هر صفحه ۱۰ سطر، به خط نسخ، کتابت ممتاز و تاریخ کتابت ۱۱۱۳ ه . ق.، شامل سوره فتح، تعقیب نماز صبح، ظهر و مغرب و عشا ؛ تمامى صفحات مجدول و کمنداندازى و رنگین و حواشى دو صفحه نخست، مزین است. جلد، مقواى روکش چرم گلى رنگ مجدول کمندکشى زرین و یک حاشیه ریسه برگ طلایى.
پایان: «کتبه المحتاج الى اللّه الملک الغنى احمدالنیریزى فى سنه ۱۱۱۳ هجرى قمرى».
این نسخه به شماره ردیف ۲۹۷ و شماره دفتر ۱۰۸۹ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان است .
۲۱ـ سوره فاتحهالکتاب و چند سوره دیگر و دعاى قنوت: ربعى (۹ / ۱۱ × ۹ / ۱۸ سانتىمتر)، داراى ۹۱ صفحه و هر صفحه ۹ سطر، به خط نسخ جلى، کتابت ممتاز، تاریخ ۱۱۱۴ ه . ق.، شامل سورههاى فاتحهالکتاب، یس، الواقعه، النصر، کافرون و چند سوره دیگربه علاوه دعاى قنوت است. تمام صفحات، مجدول کمندکشى زرین و رنگین، حواشى ساده و بدون تزیین، ده صفحه اوّل رساله متن کتابت طلایى است. از صفحه دوازدهم تا سى و پنجم، بین سطرها گلاندازى زرین و از صفحه سى و شش تا صفحه نود و یک، متن کتابت ساده و بدون تزیین است. اسامى سورهها در جداول مستطیل زمینه طلایى به خط نسخ و به رنگ سرخ نوشته شده است. جلد، مقواى روغنى، بوم مشکى، مزین به شاخه و پیچک و برگهاى زرین و خوشه هاى انگور طلایى است و یک حاشیه زمینه عنابى، کتیبهاى مذهّب که درون آن به قلم ثلث روایتى از حضرت رسول اکرم(ص) نوشته و اطراف خطوط با پیچکهاى زرین تزیین شده است.
پایان: «قد وقفت و تشرفت بتحریر هذه السور المبارکه فى سنه احدى و اربعین و مائه بعد الالف من الهجره المقدسه و انا العبد الاقل تراب اقدام المؤمنین احمدالنیریزى غفرالله له و لوالدیه سنه ۱۱۱۴».
این مجموعه به شماره ردیف ۲۹۲ و شماره دفتر ۱۱۶۲ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان است .
۲۲ـ سور قرآن: ربعى، کتابت نسخ و رقاع، کتابت ممتاز در ۱۱۱۶ ه . ق.، دو سر لوح مذهب، بین سطرها طلااندازى.
این اثر از بهترین خطوط میرزااحمد است، با رقم: «کتبه تراب اقدام المؤمنین المحتاج الى اللّه الملک الغنى احمد النیریزى السلطانى فى دارالسلطنه اصفهان صانها اللّه عن الحدثان ۱۱۱۶».
بیانى در احوال و آثار خوشنویسان، رقم «کتبه العبد المذنب احمدالنیریزى فى ۱۱۱۹» را بعد از آن آورده و دانسته نیست که کدام رقم اصلى است.
۲۳ـ سوره یس: به قلم نسخ و تاریخ ۱۱۱۸ ه . ق. که به شماره ۹۸۵ ف در کتابخانه ملى ایران موجود است .
۲۴ـ سورههاى ملک، اعلى، قدر و اخلاص: ربعى (۱۱ × ۱۸ سانتىمتر) ده برگِ ۹ سطرى به خط نسخ در تاریخ ۱۱۲۰ ه . ق.، سرلوح و حواشى با گل و بوتههاى شنگرف و سفید و سبز و لاجورد و زرین، جدول لاجورد و زرین و مشکى، صفحات زراندود شده، درون جلد روایاتى از پیغمبر درباره حضرت على (ع) و روایتى از امام رضا با خط نسخ نوشته شده است.
این نسخه در کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامى دانشگاه تهران (اکنون در کتابخانه مرکزى) به شماره ۵۳۱ د موجود است .
۲۵ـ سوره یس و ادعیه: ربعى (۱۲ × ۵ / ۱۸ سانتىمتر)، ۳۶ برگِ ۸ سطرى، به خط نسخ و تاریخ کتابت ۱۱۲۰ در اصفهان، شامل سوره یس، حرز امام جعفرصادق (ع) و دعاى جلیلالقدر و دعا براى جمیع مهمات ؛ عنوان و نشان شنگرف، جدول لاجورد و زرین و مشکى و شنگرف و سفید و سبز و سرلوح نیز به همین رنگهاست. این نسخه به شماره ۵۳۵ د در کتابخانه دانشکده الهیات و معارف اسلامى تهران (و اکنون در کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران) موجود است .
۲۶ـ سوره دهر و تعقیبات ...: ربعى (۱۲ × ۳ / ۱۹ سانتىمتر)، ۲۵ برگِ ۱۰ سطرى، به خط نسخ و تاریخ ۱۱۲۰ ه . ق.، شاملِ سوره دهر، تعقیبات، دوازده امام خواجه نصیرطوسى و دعاى بعد از مغرب، سرلوح و دو صفحه اوّل تذهیب، میان سطرها طلااندازى دو جدولى، عناوینِ کلمات اللّه و اللهم و الصلوه به زر است. این مجموعه به شماره ۵۵ در کتابخانه ملک موجود است .
۲۷ـ سوره هاى الواقعه، جمعه و ملک: نیم ربعى (۱۰ × ۵ / ۱۶ سانتىمتر)، ۳۰ صفحه ۷ سطرى، به قلم نسخ، کتابت ممتاز، تاریخ کتابت ۱۱۲۰ ه . ق.، تمامى صفحات، مجدول کمنداندازى زرین زوج تحریر مشکى، حواشى ساده و بدون تزیین و بین سطرها طلااندازى شده است. در پیشانى صفحه اوّل، یک سرلوح مختصر تزیینى دارد. اسامى سورهها در جداول زمینه طلایى به خط نسخ و رنگ سرخ است. جلد، مقواى روغنى مزین به پیچک و شاخه و برگ و گلهاى پرطاووسى و انارى زرین، وسط ترنج و دو سرترنج و چهارلچکى، زمینه مشکى دور کنگرهاى مزین به پیچک و گل و برگهاى پرطاووسى و یک حاشیه زمینه عنابى ریسه برگ زرین.
پایان: «کتبه العبد احمدالنیریزى فى ۱۱۲۰ هجرى قمرى». این نسخه به شماره ردیف ۲۸۸ و شماره دفتر ۱۱۴۷ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان نگهدارى مى شود .
۲۸ـ سورههاى دخان و ملک و چند دعا: وزیرى کوچک (۱۳ × ۲۱ سانتىمتر) ۵۲ صفحه و هر صفحه ۹ سطر، به قلم نسخ ممتاز و نستعلیق خوش و تاریخ ۱۱۲۸ ه . ق.، شاملِ سوره دخان و ملک و دعاهاى مفتاحالفتوح، رموزالکنوز، دعاى صباح، حرز حضرت امام زینالعابدین (ع)، دعاى دفع شر اعادى و چند دعاى دیگر است. تمامى صفحات، مجدول کمندکشى زرین بندمشکى و رنگین، بین سطرها طلااندازى زوج تحریر مشکى است. حواشى صفحه اوّل و دوّم مزین است. در حواشىِ بعضى از صفحات، شرح ادعیه و چند دعاى دیگر براى دفع امراض و غضب سلطان، ترس در بیابان، رفع الم و غم و چند نماز مستحب را به خط نسخ خفى و رنگ مشکى و خط شکسته نستعلیق نوشته اند. اسامى ادعیه و مورد استفاده آنها را به خط نستعلیق و رنگهاى سرخ و لاجورد در حواشى، کتابت کرده اند.
سر سورهها در میان کتیبههاى بازوبندى دو طرف مذهب مرصع در زمینههاى نارنجى، عنابى و بنفش رنگ است که به آب زر و قلم ثلث نوشته و با پیچکهاى زرین تزیین شده است و جلد آن مقواى روکش چرم مشکى با یک حاشیه پیچک زرین.
پایان: «حرره العبد الاقل تراب اقدام المؤمنین احمدالنیریزى فى سنه ۱۱۲۸ من الهجره المحترمه».
این نسخه به شماره ردیف ۲۹۱ و شماره دفتر ۱۱۲۵ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان موجود است .
۲۹ـ سوره یس و ادعیه: تاریخ کتابت ۱۱۲۸ ه . ق.، شامل سوره یس، تعقیبات و دعاهاى احراز، قضاى حوائج و کفایت مهمّات که البته قسمت عمده آن به خط نیریزى است. این نسخه که در ملکیت حسام السلطنه، فرمانرواى فارس بوده، به شماره ۴۳۵ در کتابخانه آستان قدس رضوى موجود است .
۳۰ـ سوره یس و ادعیه: وزیرى متوسط (۵ / ۱۴ × ۵ / ۲۲ سانتىمتر)، به خط نسخ کتابت خوش و به تاریخ ۱۱۲۹ ه . ق.، شامل دو قسمت، قسمت نخست به خط میرزااحمد و شامل: سوره یس، دعا براى دفع شر و ضرر دشمن، دعاى معروف به دعاى فرج، و تعقیبات نماز (از صفحه ۱ تا صفحه ۵۵) تمامى صفحات، مجدول کمندکشى زرین و رنگین، حواشى دو صفحه اوّل مزیّن و در پیشانى صفحه اوّل یک سرلوح مذهب مرصّع در زمینه طلاپوش به طرح محرابى ؛ و حواشى دیگر صفحات ساده بدون تزیین است.
پایان: «حرره العبد الاقل الداعى لابود الدوله القاهره الباهره تراب اقدام المؤمنین احمدالنیریزى عفى عنه بمحروسه اصفهان صانها اللّه عن الحدثان فى سنه ۱۱۲۹ تسع و عشرین و مائه بعد الالف من الهجره المحترمه».
این نسخه به شماره ردیف ۲۲۸ و شماره دفتر ۳۶ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان موجود است .
۳۱ـ سورههاى یس و فتح: وزیرى کوچک (۱۳ × ۵ / ۱۹ سانتىمتر)، داراى ۲۸ صفحه و هر صفحه ۹ سطر، به قلم نسخ خوش و تاریخ ۱۱۳۰ ه . ق. ؛ تمامى صفحات، مجدول کمندکشى زرین و رنگین ؛ حواشى، ساده و بدون تزیین و متن کتابت تمامى اوراق طلااندازى با تحریر مشکى است.
یک سرلوح مذهّب به طرح محرابى در متن طلاپوش و لاجوردى با گلهاى الوان و در پیشانى صفحه اوّل یک کتیبه بازوبندى مذهب که متن طلاپوش آن نانوشته است. سرسورهها در مستطیل متن طلاپوش به خط نسخ نوشته شده است. جلد، حاشیه چرمى ضربى مشکى و متن ترمه کشمیرى است.
پایان: «کتبه لابود الدوله القاهره الباهره السلطانیه العبدالفقیر المذنب المحتاج الى عفو ربّه الغنى احمدالنیریزى عفى عنه فى شهر رجب المرجب من شهور سنه ۱۱۳۰ ثلثین و مائه بعد الالف من الهجره القدسیه النبویه صلى اللّه علیه و آله خیرالبریه فى دارالسلطنه اصفهان».
این مجموعه به شماره ردیف ۲۱۵ و شماره دفتر ۱۴۵۵ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان نگهدارى مىشود .
۳۲ـ سوره واقعه: جلد روغنى، در حاشیه چند حدیث به خط رقاع، مزین مرصع، نسخ کتابت جلّى و رقاع عالى با رقم: کتبه تراب اقدام المؤمنین احمدالنیریزى فى ۱۱۳۲ .
۳۳ـ هفت سوره: به خط نسخ، تاریخ ۱۱۳۵، با آرایش زریّن ؛ این نسخه به شماره ۴۷۴ در کتابخانه اصغر مهدوى در تهران است .
۳۴ـ سوره یس و ادعیه متفرقه: ربعى (۵ / ۱۰ × ۵ / ۱۷ سانتىمتر)، ۵۸ صفحه و هر صفحه ۸ سطر، به خط نسخ، کتابت عالى، به تاریخ ۱۱۳۷ ه . ق.، شامل سوره یس و دعاهاى دفع بلا، تعقیبات نماز صبح، دفع شر و کفایت مهمات، تعقیب نماز ظهر، تعقیب نماز عصر و شام و دعاى فرج ؛ تمامى صفحات، مجدول کمنداندازى طلایى بند مشکى و رنگین و حواشى، ساده و بدون تزیین است و بین سطرها مزین به گل و برگهاى ریز طلایى.
اسامى ادعیه و خواص آنها میان جداول بند طلایى ساده و به خط نسخ و به آب زر نوشته شده است.
پایان: «کتبه العبد الاقل تراب اقدام المؤمنین احمدالنیریزى فى سنه ۱۱۳۷ لجناب العالم العامل الفاضل الکامل الباذل کریم الذات غنى الصفات جالینوس الزمانى بقراط الدورانى اعنى حاج الحرمین الشریفین حاجى محمد على دامت برکاته».
این نسخه به شماره ردیف ۳۰۲ و شماره دفتر ۱۱۳۸ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان موجود است .
۳۵ـ سوره واقعه و چند دعا: ۱۹ برگِ ۹ سطرى، به خط نسخ و تاریخ ۱۱۴۰ ه . ق.، شاملِ سوره واقعه، دعاى صباح و دعاى احتجاب است. سرلوح مذهب، لاجوردى، قرمز، سفید، زر، مشکى، صورتى، زرد و سبز، جدولِ دور سطور قرمز، لاجورد، سبز، زر و مشکى، جدول خارجى زر و مشکى، علامات بین آیات، زر، قرمز، مشکى، سبز و لاجورد، آغاز ادعیه با مرکب سفید و مذهّب؛ برخى عبارات با مرکب قرمز و آبى آمده است. جلد، تیماج یک لایى و جدولدار است.
این مجموعه به شماره ۱۰۸۲ / ع در کتابخانه ملى نگهدارى مىشود .
۳۶ـ سورههاى فتح و قدر: وزیرى کوچک (۶ / ۱۰ × ۵ / ۱۸ سانتىمتر)، ۱۹ صفحه و هر صفحه ۷ سطر، به قلم نسخ و تاریخ ۱۱۴۲ ه . ق.، صفحه اوّل مجدول کمنداندازى زرین و الوان و حواشى و متن ساده و بدون تزیین و بدون سرلوح است. بقیه صفحات، مجدول کمنداندازى زرین و اوراق به رنگهاى مختلف و حواشى و متن، ساده و بدون تزیین ولى بین سطرهاى کتابت، مجدول زرین است. سر سورهها در مستطیل مجدول متن ساده به خط نسخ نوشته شده است.
پایان: «حرره العبد الاقل الداعى لابود السلطنه البهیه احمدالنیریزى فى سنه ۱۱۴۲».
این سورهها به شماره ردیف ۲۱۶ و شماره دفتر ۱۴۵۶ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان نگهدارى مىشود .
۳۷ـ سور قرآن و ادعیه: به خط نسخ و رقاع نیمدانگ عالى با رقم: «قدتشرفت بتحریر هذه الادعیه... لعالیجناب ... خان بن الخان المدعو به اصلانخان ... و انا العبد الاقل الداعى لدوام الدوله القاهره تراب اقدام المؤمنین احمدالنیریزى فى سنه ۱۱۴۳ ».
۳۸ـ چند سوره و ادعیه: قطع نیم ربعى، به قلم نسخ کتابت ممتاز و عالى، مذهّب و حواشى شکسته نستعلیق متوسط، خاتمه رقاع ممتاز با رقم: «و انا العبد الاقل ... احمدالنیریزى ... فى سنه خمس و اربعین و مائه بعد الالف ... بمحروسه اصفهان ۱۱۴۵».
بیانى این نسخه را در ۱۹ اردیبهشت سال ۱۳۲۸ ش. دیده که در معرض فروش گذاشته شده بوده است .
۳۹ـ سوره فتح و دعوات: وزیرى کوچک (۵ / ۱۳ × ۵ / ۲۱ سانتىمتر)، ۳۴ صفحه و هر صفحه ۹ سطر، به قلم نسخ، کتابت ممتاز، در تاریخ ۱۱۴۶ ه . ق.، شامل سوره فتح، دعاى دوازده امام خواجه نصیرالدینطوسى، دعاى توسل و دعاى برآمدن حاجات است.
صفحه اوّل و دوّم، مجدول کمنداندازى زرین زوج و تحریر و رنگین است. حواشى این دو صفحه منقش و بین سطرها طلااندازى زوج تحریر مشکى، در پیشانى صفحه اوّل یک سرلوح مذهب به طرح گنبد دور کنگره است. دیگر صفحات نیز مجدول کمندکشى زرین زوج تحریر رنگین و حواشى تمامى اوراق ساده و بدون تزیین است. بین سطرها طلااندازى زوج تحریر مشکى و اسامى ادعیه، در میان جداول زمینه طلایى به خط نسخ و رنگ آبى و جلد، مقواى روغنى است.
پایان: «حرره العبد الاقل احمدالنیریزى سنه ۱۱۴۶».
این نسخه به شماره ردیف ۲۹۳ و شماره دفتر ۱۱۳ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان موجود است .
۴۰ـ سوره یس و آیات و ادعیه: وزیرى متوسط (۱۵ × ۵ / ۲۴ سانتىمتر)، ۱۵ صفحه و هر صفحه ۱۱ سطر، به خط نسخ، کتابت جلى ممتاز ـ استاد سمسار کتابت خفى خوش گفته است ـ به تاریخ ۱۱۴۶ ه . ق.، شامل دو بخش: بخش نخست، سوره یس، صفحه اوّل، یک سرلوح کوچک مذهّب مرصع، تمام نسخه متن و حاشیه شده است، با جدول و کمند زرین و رنگین، بین سطرهاى دو صفحه نخست، با گل و برگهاى کوچک زرین تزیین شدهاست، با رقم و تاریخ:
«کتبه العبد الاقل الداعى لابود الدوله ... تراب اقدام المؤمنین احمدالنیریزى غفرالله له و لوالدیه فى ۱۱۴۶ بمحروسه اصفهان، حفت بالامن و الامان».
بخش دوّم از صفحه ۱۵ تا ۴۸ دعا براى محفوظ ماندن از مکروهات بر کاغذهاى الوان به قلم نسخ، هر سطر به رنگى؛ از صفحه ۴۹ دعاى «برکه سباع»، به قلم نسخ، بر کاغذ زرافشان، بخش پایانى دعاى یومیه بر کاغذ سفید، بر صفحه آخر نام سفارشدهنده نسخه که او را «عمده عظام و سراعیان، خلف بزرگ ایران، تهمتن دوران اعنى خانبنخان المدعو بعالیجاه مقرب الخاقان» خوانده، پاک شده است. با رقم و تاریخ: «کتبه العبد الاقل الداعى لابود السلطنه البهیه احمدالنیریزى غفرالله له و لوالدیه فى سنه ۱۱۴۶ من الهجره».
این مجموعه به شماره ردیف ۲۹۹ و شماره دفتر ۳۴ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان موجود است .
۴۱ـ سوره یس و ادعیه: وزیرى (۵ / ۱۴ × ۲۳ سانتىمتر)، ۱۹۰ برگِ ۹ سطرى به قلم نسخ خوش - یا به گفته استاد سمسار کتابت خفى متوسط - شامل مجموعه اى از سور و ادعیه؛ با یک سرلوح مذهّب، تمام صفحات متن و حاشیه شده، با جدول زرین، بین سطرهاى دو صفحه اوّل طلااندازى شده و جلد روغنى با نقش گل و بوته است، با رقم و تاریخ: «کتبه تراب اقدام المؤمنین احمد النیریزى ۱۱۵۱».
این مجموعه به شماره ۹۸۵ ف، در کتابخانه ملّى تهران موجود است .
۴۲ـ سورههاى الرحمن، واقعه، حشر، دخان، ملک و جمعه: قطع رقعى (۱۰ × ۱۷ سانتىمتر) ۵۰ صفحه ۹ سطرى، تمام صفحات، داراى جدول منطقه و تذهیب بین سطور، پشت برگ آخر یادداشت زیر که به تشخیص آقاى بوذرى خط اتابک است آمده است: «هوالعلى. این نسخه شریفه خط مرحوم میرزااحمد نیریزى است اقل عبادالله شرف از تمالک آن دارد. العبد الاثیم على اصغر بن محمد ابراهیم شهر جمادى الاولى سنه ۱۲۹۸». این نسخه به شماره ۲۴ در کتابخانه مجلس شورا موجود است .
۴۳ـ جزو اوّل تا پایانِ جزو ششم (سوره نساء): وزیرى (۱۳ × ۲۳ سانتىمتر)، ۳۴ برگِ ۱۰ سطرى، به خط نسخ، متن سفید حاشیه جدا، کاغذ سرخ و سه جدول زر و لاجورد. این نسخه به شماره ۲۲۱۶ در کتابخانه سپهسالار موجود است .
۴۴ـ سور قرآنى و ادعیه: ۸۷ برگِ ۱۶ سطرى به خط نسخ و نستعلیقِ سده دوازدهم [ و سده سیزده توسط زینالعابدین ]، شاملِ سوره انعام (در حاشیه آن از صفحه ۳ تا ۲۶ دعاى مشلول)، از صفحه ۳۰ تا ۴۰ سوره یس (در حاشیه از صفحه ۲۶ تا ۳۲ دعایى از صحیفه سجادیه و از ۳۲ به بعد دعاهاى ایام هفته)، از صفحه ۴۰ تا ۴۵ سوره دخان ؛ از صفحه ۴۵ تا ۵۴ سوره فتح ؛ از صفحه ۵۴ تا ۶۰ سوره الرحمن و در حاشیه آن، سوره نبأ ؛ از صفحه ۶۰ تا ۶۶ سوره واقعه ؛ از صفحه ۶۶ دعاهاى توسل و برآمدن حاجات، و مهمات و شداید و رفع شر ظالمان ؛ از صفحه ۸۲ تا صفحه ۹۰ در متن، ادعیه و از ۹۰ به بعد ادعیه و خواص آنها به فارسى ؛ سرلوح زرد، آبى، قرمز و سفید، حاشیه گل و بوته زر، آبى، قرمز و بوم طلایى، بین سطرها طلااندازى است.
این نسخه به شماره ۱۱۴۵ / ع در کتابخانه ملى موجود است .
در ادامه به معرفى ادعیه و کتابهاى دعایى که میرزااحمد کتابت کرده مىپردازیم. نخست صحیفه سجادیه و بعد از آن دعاهاى معروف را به ترتیب ذکر مىکنیم. البته برخى از دعاها، ضمیمه سورههاى قرآن، پیش از این، ذکر شد.
۴۵ـ صحیفه سجادیه: وزیرى کوچک (۵ / ۱۴ × ۳ / ۲۲ سانتىمتر)، ۳۸۴ صفحه و هر صفحه ۸ سطر کتابت دعا و ۸ سطر ترجمه فارسى به قلم نسخ کتابت عالى و نستعلیق خوش به شنگرف. صفحات اوّل و دوّم، مجدول کمندکشى زرین بندمشکى و حواشى مزین به شاخه و برگهاى طلایى، متن این دو صفحه مجدول زرین زوج تحریر مشکى است. در پیشانى صفحه اوّل یک سرلوح مذهّب عالى، به طرح گنبد سرکنگره در متن طلاپوش و لاجوردى با اسلیمىهاى زرین و گل و برگهاى ریزالوان، یک کتیبه بازوبندى دو طرف مذهب در ذیل سرلوح است. دیگر صفحات، مجدول کمندکشى زرین بند مشکى و حواشى آنها ساده و بدون تزیین و متن کتابت تمامى صفحات مجدول زرین بند مشکى است. ادعیه را به خط نسخ و رنگ مشکى در جداول بزرگتر و ترجمه فارسى آن را به خط نستعلیق و به رنگ سرخ در جداول کوچکتر نوشته اند. در حواشى بعضى صفحات، روایاتى از ائمه اطهار به خط نستعلیق و رنگ مشکى و طرز استفاده از دعاها در جداولِ بند زرین متن طلاپوش به خط نسخ و با سفیداب نوشته شده است. جلد، مقواى روکش تیماج مشکى وسط ترنج دو سرترنج و چهار لچک ترنج ضربى طلایى و گل و برگهاى برجسته سبز و ارغوانى و یک حاشیه زمینه مشکى ریسه گل و برگ و پیچک هاى طلایى است.
پایان: «وصلى اللّه على خیر خلقه محمد و آله اجمعین الطیبین الطاهرین المعصومین، تمت الصحیفه الکامله اقل عباد الله احمد النیریزى ...»
تاریخ کتابت، در کتابت فهرست کتب دینى و مذهبى خطى کتابخانه سلطنتى، ۱۱۶۰ ه . ق.، آمده است ، امّا استاد سمسار و بیانى تاریخ کتابت آن را در ۱۰۹۶ ه . ق. گفتهاند . ظاهرا تاریخ کتابت به صورت ناقص ۱۹۶ نوشته شده بوده که ۱۰۹۶ ه . ق. خوانده اند. این صحیفه سجادیه به شماره ردیف ۳۲۳ و شماره دفتر ۱۱۹۳ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان نگهدارى مىشود .
۴۶ـ صحیفه سجادیه: وزیرى (۵ / ۱۵ × ۵ / ۲۴ سانتىمتر)، ۲۴۴ صفحه و هر صفحه ۱۲ سطر به خط نسخ کتابت ممتاز، تاریخ کتابت ۱۱۲۰ ه . ق. ؛ تمامى صفحات، مجدول کمنداندازى زرین زوج تحریر مشکى رنگین، متن و حواشى تمام صفحات ساده و بدون تزیین است. اسامى ادعیه را در جداول ساده بند زرین به خط ثلث و به آب زر نگاشته اند. جلد، مقواى روکش تیماج مشکى وسط ترنج و چهارسرترنج و چهار لچک ترنج ضربى طلایى گل برجسته زرشکى رنگ است.
پایان: «حرره العبد المذنب احمد النیریزى فى سنه ۱۱۲۰ من الهجره المقدسه بمحروسه اصفهان».
این نسخه به شماره ردیف ۳۱۸ و شماره دفتر ۱۱۹۴ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان موجود است .
۴۷ـ صحیفه سجادیه: وزیرى، یک سرلوح مذهب عالى، مجدول مذهب به قلم نسخ کتابت عالى، تاریخ ۱۱۲۷ ه . ق.، ترجمه در حواشى به قلم نستعلیق خفى با رقم و تاریخ: «... على ید افقر العباد و احوجهم للرحمه ربّه الغنى احمدالنیریزى بمحروسه اصفهان ... فى شهر المبارک الرمضان من شهور سنه سبع و عشرین و مائه بعد الالف من الهجره النبویه المصطفویه ۱۱۲۷». پشت صفحه اوّل به خط رقاع کتابت خوش، نوشته شده است: «این صحیفه مبارکه از خطوط ممتاز استاد الاساتید مرحوم میرزا احمد نیریزى ... العبد محمد على خونسارى». این نسخه در مجموعه کتابخانه عمومى نیویورک موجود است .
۴۸ـ صحیفه سجادیه و برخى ادعیه دیگر: به خط نسخ و تاریخ ۱۱۳۰ ه . ق. در اصفهان، همراه با ترجمه، ترجمه به خط نستعلیق و شنگرف، اسامى ادعیه با طلا، صفحات مجدول به طلا و تحریر و سرخ و لاجورد، جلد تیماج، روى جلد زمینه مشکى در متن سه ترنج بزرگ و کوچک و چهارابرو، به طلا، حاشیه گل و بوتهاندازى به طلا، طرف داخل جلد لاکى با حاشیه نازک است. این نسخه به شماره ۴۳۱ در مجموعه نسخ خطى عبدالمجید مولوى در مشهد موجود است .
۴۹ـ صحیفه سجادیه: ۲۶۲ برگ و هر صفحه ۱۴ سطر به خط نسخ سده ۱۲ ه . ق.، همراه با ترجمه ؛ سرلوح مذهب زر، مشکى، قرمز، سبز، سفید، نیلى، بنفش و زرد، و ترجمه فارسى به قلم سرخ ؛ بین سطرها خطکشى زر و مشکى، جدول زر، مشکى و نیلى و جدول خارجى زر و مشکى است. جلد، روغنى گل و بوته و بوم مشکى، گل سرخ و سبز، جدول زر، حاشیه جدول گل و بوته قرمز و زر و سبز. این نسخه به شماره ۱۰۷۹ / ع در کتابخانه ملى موجود است .
۵۰ـ شرح دعاى هفتم صحیفه سجادیه: نیم ربعى با یک سرلوح مذهب مجدول مذهب، نسخ کتابت جلى ممتاز با رقم و تاریخ: «قد اتفق الفراغ من تسوید هذه النسخه الشریفه مسبحا و محولقا بید الشارح عفى عنه و عن والدیه فى اواخر شهر صفرالمظفر. کتبه العبد الاقل الداعى لابود الدوله القاهره احمدالنیریزى فى احدى و ثلثون [ ثلاثین ] و مائه بعد الالف ۱۱۳۱».
این نسخه در مجموعه استاد بیانى موجود است .
استاد همائى نیز از یک صحیفه سجادیه از خطوط میرزااحمد نام برده که آن را از بهترین خطوط میرزا دانسته که اکنون اثرى از آن نیست. معتمدالدوله نیز از چند صحیفه نام برده که در بخش آثار منسوب به آن اشاره خواهیم کرد.
۵۱ـ دعاى کمیل: ربعى (۱۰ × ۱۶ سانتىمتر)، ۵۰ صفحه و هر صفحه ۶ سطر دعا و ۶ سطر ترجمه به فارسى، متن دعا به خط نسخ و ترجمه به خط نستعلیق، تاریخ کتابت ۱۱۰۷ ه . ق.، داراى یک سرلوح کوچک مذهّب، تمام صفحات مجدول کمنداندازى و رنگین ؛ متن دعا در جداول بزرگتر و به رنگ مشکى، ترجمه در جداول کوچکتر و به رنگ سرخ ؛ جلد، مقواى روکش چرم است.
پایان: «کتبه المفتقر الى رحمه ربه الغنى احمدالنیریزى السلطانى باصفهان صانها الله ... سنه سبع و مائه بعد الالف من الهجره النبویه المصطفویه».
این دعا به شماره ردیف ۲۱۶ و شماره دفتر ۲۰۶۲ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان نگهدارى مىشود .
۵۲ـ دعاى کمیل و برخى ادعیه دیگر: وزیرى متوسط (۱۵ × ۵ / ۲۲ سانتىمتر)، ۹۲ صفحه و هر صفحه ۹ سطر، به خط نسخ، کتابت ممتاز، به تاریخ ۱۱۱۶ ه . ق.، شاملِ دعاى کمیل، دعاى ایام هفته، دعاى جوشن صغیر و چند دعاى دیگر.
تمامى صفحات، مجدول کمندکشى زرین بندمشکى لاجوردى و حواشى مزین به شاخههاى مارپیچى زرین زوج، تحریر مشکى و بین سطرها طلااندازى شده است. سرلوح صفحه نخست مذهب مرصع دور کنگره و جلد، مقواى روغنى منقش به انواع گل و برگهاى تزیینى الوان است.
پایان: «راقم الحروف احمد النیریزى السلطانى الداعى لابود الدوله القاهره الباهره السلطانیه فى ۱۱۱۶ هجرى قمرى».
این دعا به شماره ردیف ۲۱۱ و شماره دفتر ۱۱۱۸ در کتابخانه کاخ - موزه گلستان موجود است .
۵۳ـ دعاى کمیل و ادعیه دیگر: وزیرى (۱۴ × ۲۰ سانتىمتر)، ۲۸ برگِ ۶ سطرى، به قلم نسخ و تاریخ ۱۱۲۸ ه . ق.، شامل دعاى کمیل، دعاى صبح براى دفع اعدا، تعقیبات نماز صبح، دعا جهت رفع شداید و دعاى هر روزه صبح ؛ با سرلوح، میان سطور و جدول با گل و بوته هاى زرین، مشکى، لاجورد، سبز، شنگرف و سفید، ترجمه فارسى زیر سطور شنگرف اس
کلمات کلیدی
اطلاعات:
- مرجع: کتاب تاریخ و فرهنگ نیریز
- نویسنده/گردآورنده: محمد جواد شمس نیریزی
- نوع مدخل: نوشتار
- تاریخ ثبت:1392/2/28
عکسهای مرتبط :
نوشته های مرتبط :
- قرآن و ادعیه(اثر میرزا احمد نیریزی)
- آثار متفرقه و وقف نامه های میرزا احمد نیریزی
- آثار متفرقه و وقف نامه های میرزا احمد نیریزی
- آثار منسوب به سید قطب الدین محمد
بیشتر »