شرح احوال و زندگانی عمان نیریزی: : دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

     نام او محمدرضا، متخلص به عمان، فرزند حاج میرزا آقا بود و در سده ۱۳ و ۱۴ ه . ق. مى‌‌زیست. وى در سال ۱۲۵۹ ه . ق. در نیریز متولد شد و در همانجا نیز نشو و نما یافت و ظاهرا تا آخر عمر، در زادگاه خود ساکن بود. دانسته‌‌هاى ما درباره وى، منحصر است به مطالبى که از اشعار او به دست مى‌‌آید و همچنین اطلاعاتى که مرحوم سازگار در تذکره خود به دست مى‌‌دهد.
     از تحصیلات وى اطلاعى نداریم، فقط مى‌‌دانیم که مدتى مأمور دارایى بوده و در این مدت به جاهاى مختلف سفر کرد ؛ پس از آن به کسب و خرید و فروش اشتغال داشت. قصیده‌‌اى که در استرداد طلب خود از ملاعبدالواحد - یکى از وعّاظ اصطهبانات - سروده، خود گواهى است بر اشتغال او به داد و ستد. علاوه بر آن، توجه او به احوال و اوضاع اجتماعى و حساسیت او نسبت به مسایل دینى از قصیده‌‌اى که در رد و نکوهش یکى از بهائیان سروده آشکار است.
    عمّان در اواخر عمر، انزوا گزید و در گوشه عزلت عمر خود را سپرى کرد. همچنان که مرحوم سازگار اشاره کرده، ظاهرا مشکلات و ناراحتى‌‌هاى بسیارى نیز داشته و در دوران پیرى با فقر و تنگدستى رو به رو بوده است.
    على رغم اینکه عمان، شاعرى بذله‌‌گو و هجوسرا بوده و همچنین مشکلات و نارسایى‌‌هاى روزگار را در لباس هجو و بذله‌‌گویى در اشعار خود منعکس مى‌‌کرده است، مهمترین و جالبترین سروده‌‌هاى او به مدح و ستایش اهل بیت اختصاص دارد. قصایدى که در مدح و ستایش امیرالمؤمنین، حضرت زهرا (ع)، امام هفتم (ع)، امام هشتم (ع)، امام زمان (عج) و حضرت ابوالفضل (س) سروده، نشان دهنده عمق اعتقاد و ارادت او به خاندان عصمت و نبوت است. وى در مسمّط بهاریه‌‌اى که در مدح و ستایش مولاى متقیان على (ع) سروده، به برخى از صفات و ویژگى‌‌هاى والاى آن حضرت اشاره کرده و همچنین برخى از احادیث را که در مقام و منزلت آن حضرت است، به نظم فارسى بیان کرده، که از آن جمله است: حدیث پیامبر اکرم (ص) که فرمود: «انا مدینه العلم و علىٌ بابها».
«على است باب علوم، على است اصل ادب»
     حدیث دیگر از خود آن حضرت که فرمود: «انا نقطه تحت باء بسم الله»
«بسمله باء على، سجل طومارها»
     علاوه بر آن، وى برخى از وقایع تاریخى زندگانى آن حضرت را به نظم آورده است، از جمله: واقعه لیله المبیت، قضیه پا نهادن آن حضرت بر دوش رسول گرامى اسلام و شکستن بت ها و قضیه غدیر خم.
     عمان در ضمن قصیده‌‌اى که در مدح امام زمان (عج) سروده از غیبت آن حضرت (عج) سخن گفته و منکران غیبت را نکوهش کرده است. وى، منکران آن حضرت (ع) را جغدان سر به گریبان فرو برده‌‌اى دانسته که دل به ویرانى سپرده‌‌اند، و آنان را کوران مادرزاد خوانده که قادر به رؤیت روشنى و درخشش ماه شب چهارده نیستند .
    عمان علاوه بر شعر و ادب، به خوشنویسى نیز علاقه‌‌مند بود و گفته‌‌اند که خط نستعلیق را نیکو مى‌‌نوشته و دیوانى نیز به خط خود داشته که نسخه‌‌اى از آن نزد نگارنده است.