علی اصغر آزاد: : دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

فهرست دانشنامه مشاهیر

نوشته‌ها

بنیان گذار مرکز اتمی دانشگاه تهران و رئیس شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

تولد ۱۲۹۶ شمسی نی ریز وفات ۱۳۷۷ تهران

وی یکی از برجسته‌ترین استادان ممتاز فیزیک دانشگاه تهران و بنیان ‌گذار مرکز اتمی دانشگاه تهران است. او در سال ۱۲۹۶ شمسی در نی‌ریز فارس متولد شد. پدرش هدایت اله آزاد از تجار معتبر نی‌ریز و مادرش بی‌بی فاطمه بیگم خانمی فاضله (دختر حاج شیخ محمدصادق از بنیان‌ گذاران حوزه علمیه شیراز) بود. پس از گذراندن دوران تحصیلات ابتدائی در نی‌ریز در سن ۱۲ سالگی به ‌دلیل بروز استعداد فراوان و همچنین سرودن غزلیاتی نغز، به پیشنهاد ریاست فرهنگ فارس به استخدام اداره آموزش و پرورش درآمد و علیرغم سن بسیار کم، فعالیت‌های آموزشی خود را آغاز کرد. پس از گذشت یک سال، از طرف خانواده به حوزه علمیه مدرسه مقیمیه شیراز فرستاده شد و به آموختن دروس مقدماتی فقه پرداخت. گرایش و علاقه شدید ایشان به علوم جدید، باعث ترک مدرسه مقیمیه با اجازه پدر و آغاز دوره جدید تحصیلات ایشان گردید. طول مدت تحصیلات دبیرستانی را در مدت کوتاهی با تشویق و راهنمائی مرحوم آقای احمد آرام که دبیر فیزیک بود درسال ۱۳۱۱ با کسب رتبه اول در استان فارس به اتمام رساند و فارغ‌التحصیل شد. سپس عازم تهران شده در رشته فیزیک و شیمی در دانشسرای عالی به تحصیل پرداخت.

در سال ۱۳۱۴ مجدداً با کسب رتبه اول به دریافت لیسانس نائل گردید و بلافاصله با سمت مربی در دانشکده فنی دانشگاه تهران که همان سال تأسیس شده بود استخدام شد و در عرض ۲ سال آزمایشگاه فیزیک دانشکده نوبنیاد را راه‌اندازی نمود. سپس با بورس دولتی که برای رتبه اولی‌ها در نظر گرفته شده بود در سال ۱۳۱۷ به کشور سوئیس اعزام شد و در دانشگاه لوزان به ادامه تحصیل پرداخت و در عرض یک سال فوق لیسانس و دو سال و نیم بعد موفق به اخذ دکتری در رشته فیزیک شد. رشته پژوهشی ایشان مگنتومکانو گالوانیک بود که در آن زمان بسیار جدید و در رابطه با تئوری‌های اولیه الکترونیک فلزات است. ایشان در اواخر سال ۱۳۲۰ به ایران مراجعت و بلافاصله با رتبه دانشیاری به استخدام دانشکده علوم دانشگاه تهران درآمد. سپس کرسی الکتریسیته و الکترونیک را پایه‌گذاری و به تدریس مربوط به آن همت گماشت و در سال ۱۳۲۲ به رتبه استادی مفتخر شد.

در حدود سال های ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ که در جهان مصادف با شکوفائی علوم هسته‌ای و استفاده از انرژی اتمی بود، دکتر آزاد اولین نفری بود که از طرف دانشگاه تهران در یک دوره آموزشی مربوط به علوم هسته‌ای در آمریکا شرکت کرد و در عرض یک سا‌ل‌ و نیم موفق به اخذ درجه مهندسی در علوم و فنون هسته‌ای از دانشگاه شیکاگو شد. سپس یک دوره دو ماهه فشرده در مورد «شتاب دهنده‌های ذرات» را در دانشگاه بوستون با موفقیت به پایان برده به ایران بازگشت. وی پس از بازگشت، مسئولیت سنگین بنیان ‌گذاری و تأسیس مرکز اتمی دانشگاه تهران و ساخت راکتور اتمی را به عهده گرفت. در سال ۱۳۴۰ کلنگ عملیات ساختمان راکتور به زمین زده شد. همچنین ایشان با کمک همکارانشان اقدام به تأسیس آزمایشگاه های الکترونیک، شیمی هسته‌ای و سنجش تابش برای مرکز اتمی نمود. در سال ۱۳۳۷ به سمت نماینده ایران در پیمان سنتو (پیمان مرکزی) انتخاب شد (این پیمان بین کشورهای ایران، ترکیه و پاکستان جهت استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی به امضاء رسیده بود). دکتر آزاد از طرف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین دو بار به‌عنوان رئیس شورای حکام انتخاب شد. مرکز اتمی در سال ۱۳۴۶ رسماً آغاز به کار کرد و به مدت ۱۲ سال ایشان ریاست آن را به عهده داشت و علیرغم تمام گرفتاری ها هرگز کلاس های خود را تعطیل نکرد و تا سال ۱۳۶۲ که به افتخار بازنشستگی نائل آمد در امر تدریس کوشا بود. او در سال ۱۳۶۴ به دعوت سازمان انرژی اتمی ایران در کنفرانس علوم و تکنولوژی هسته ای در بوشهر شرکت و سخنرانی تحت عنوان «آغاز فعالیت‌های اتمی ایران و تحلیل برخی رویدادهای مربوط به آن» را ارائه نمود و در مراسم یک صدمین سال کشف رادیواکتیویته در سال ۱۳۷۵ فعالانه شرکت داشت. ایشان در سال های پایان عمر خود با مؤسسه فرهنگی «بنیاد بزرگ فارسی» همکاری و دو جلد کتاب با نام «علم در جهان امروز» را از فرانسه به فارسی برگرداند. دکتر آزاد یک بار از طرف مردم نی‌ریز و استهبان به نمایندگی حقیقی مردم در مجلس شورای ملی انتخاب شده است.

پروفسور آزاد در صبح جمعه اول مرداد ۱۳۷۷ دارفانی را وداع و در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد.

پروفسور آزاد با خانم عطیه آزاد ازدواج کرد که سه فرزند از ایشان باقی مانده است. دکتر شهلا آزاد- دکترای فیزیک هسته‌ای - دکتر ژیلا آزاد دکترای شیمی تجزیه – و دکتر هدایت آزاد دکترای الکترونیک و مخابرات.

کلمات کلیدی

مطلب قبلی:
دکتر محمد جواد شمس