نوشتهها
نامهی دوم (از نامه های شمس المعالی نیریزی)ایضاً مرحوم شمسالمعالی به یکی از سادات نوشته
روحی فداک یا ذاالمعالی(۱) و معدنالادب سیّدنا و ابن سیّدالعرب ای خلاصهی دودمان رسالت و نُقاوهی(۲) خاندان سیادت ای نخبهی اعزّه و اشراف وای زبدهی آل(۳) عبد مناف(۴) یا عقد منتظمالنبوه بیت مختلف-الملائک(۵) یابن الفواطم(۶) و العواتک(۷)، الترائک(۸) و الارائک(۹)! شب گذشته که به ملاقات آن مخدومْ مسرور و به صحبت شریفْ محظوظ بود و خلاف ادب دانستم که با شما در مقام جسارت برایم اوّلا اینکه مقصود از تحصیل علوم و اکتساب آداب و رسوم آن است که آدمی خود را به صفات اولیاء و اصفیاء درآورد و به اخلاق انبیاء و اذکیاء(۱۰) متخلّق شود سر کار شما باید اقتداء با آباء کِرام(۱۱) کردن و تأسّی(۱۲) به اجداد طاهرین نمودن و شیوهی اسلاف را سر خط(۱۳) اعمال کردن مگر نه جد بزرگوارت نهی از جلال و مراء(۱۴) فرمودهاند و مگر نه در کلام مجید و فرقان(۱۵) حمید منع از مجادله وارد شده است که ولا تجادلوا الاّ بالّتی هی احسن(۱۶) و در جایی دیگر میفرماید ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه(۱۷) و در شأن جدِّ بزرگوار شما وارد شده است: اِنّکَ لَعَلَی خُلُقٍ عَظیم(۱۸). این اَعراب بی آداب از صحرا میآمدند و میریختند بر سر حضرت و بی حجاب داخل میشدند. آن حضرت از کمال حلم و بردباری و فرط خُلقِ جمیل و مردم داری همه را متحمّل میشدند شما هم که بحمدالله از همان خانوادهاید وضوء(۱۹) همان چراغ و شکوفهی همان باغید لاجرم بایستی شیوهی پیشینیان را تتبّع(۲۰) کردن و اخلاق آنان را به دست آوردن. خداوند میفرماید: خُذِالعَفوَ وَ أمُر بِالعُرفِ.(۲۱) بنده که خود اعتراف به نادانی و جهالت خود دارم و لیکن شما چون هنوز در رَیَعان(۲۲) شباب و عنفوان(۲۳) جوانی هستید حیف است که طریقهی نامرضیّهی(۲۴) طلاب این بلد را نصبالعین(۲۵) ضمیر خود سازید. حضرت رسول(ص) میفرماید:
للعلم ثلثه اشبار اذا دخل العالم فیالشبرالاول تکبّر و اذا دَخَلَ فیالشبر الثانی تواضع و اذا دخل فی الشبر الثالث علم انّه لایعلم شیئاً(۲۶). بالجمله حسن خلق از احسن صفات و اطیب(۲۷) سمات(۲۸) است فلان که بر اغلب فضلای این بلد تقدّم دارند در هیچ مجلسی با احدی از در نزاع و جدال برنمیآیند با آنکه صاحب کمالات صوری و معنوی میباشند و جامع علوم ظاهری و باطنی و صاحب تصنیف و تالیف و منبع تحقیق و تدقیقاند خلاصه اگرچه به سبب طول کلام ملالت سرکار را زیاد کردم لیکن چون محض خلوص بود همین عذرخواه خواهد بود الباقی والسلام.(۲۹)
یادداشتهای نامهی دوم:
۱- ذا المعالی: صاحب بزرگیها
۲- نُقاوه: برگزیده، منتخب
۳- آل: خاندان
۴- عبدمناف: از قریش عدنان است و بنی عبدمناف از اشراف طایفهی قریش بودند.
۵- بیت مختلفالملائک: خانهای که فرشتگان در آن رفت و آمد میکردند.
۶- ابنالفواطم: پسر فاطمهها
۷- العواتک: جِ عاتکه؛ عاتکه: زن آلوده به خوشبویی (منتهیالارب)، نام نُه تن از زنان قریش است که جدههای پیغمبر(ص) اند و قول او (ص) که فرماید: أنا ابنُ عواتک من سلیم، مقصود آن زنانند که عاتکه نام دارند (منتهیالارب) (نقل از لغتنامه)
۸- الترائک: جِ تریکه؛ زنی که شوهر نکند (لغتنامه)، ظاهراً در اینجا به معنیِ پارسا و پاکدامن، آمده است.
۹- الارائک: جِ اریکه: تختها، سریرها، کوشکهای آراسته. جِ اَراک و اراکه. درختی است (لغتنامه)
۱۰- اذکیا: جِ ذکی؛ پاکان
۱۱- کِرام: جِ کریم
۱۲- تأسّی: پیروی کردن، اقتدا کردن
۱۳- سرخط: سرمشق
۱۴- مراء: ستیزه، جدال
۱۵- فرقان: قرآن
۱۶- ولا تجادلوا اهلالکتاب الاّ .... : آیهی 46 سوره عنکبوت (۲۹). و با اهل کتاب جز به [شیوهای] که بهتر است، مجادله مکنید.
۱۷- اُدعُ الی سبیل ... : آیهی 125 سوره النحل (۱۶) در متن منشآت، به جای « اُدع اِلی سبیل ربک» ، لفظ « جادلهم» آمده: یعنی به صورتِ « جادلهم بالحکمه ....» که چنین آیهای در قرآن نیست و با مراجعه به قرآن، تصحیح شد. شاید هم در اصلِ منشات این آیه آمده بوده است و جادلهم بالّتی هی احسن» که ادامه آیه اُدعُ الی ... است.
۱۸- انک لعلی ... : آیهی ۴ سوره القلم (۶۸). و راستی که تو را خویی والاست.
۱۹- ضوء: نور، روشنایی، پرتو.
۲۰- تتبّع: پیروی
۲۱- خُذِالعفو وَ أمر بالعُرفِ: آیه ۱۹۹ سورهی الاعراف(۷). گذشت پیشه کن و به [کار] پسندیده فرمان ده.
۲۲- ریعان: اوّل هر چیز و بهترین آن.
۲۳- عنفوان: اول هر چیز.
۲۴- نامرضیّه : ناستوده، زشت
۲۵- نصبالعین: منظورِ نظر، مقابل چشم. نصبالعین ساختن: در برابر چشم داشتن، پیش چشم داشتن.
۲۶- ترجمه: دانش سه بدست (وجب) دارد، چون عالِم وارد بدست نخست شود، خودخواهی ورزد و چون گام در بدست دوم نهد ، فروتنی کند و چون سومین بدست را پیماید، میداند که هیچ نمیداند.
۲۷- اطیب: طیبتر، خوشبوتر
۲۸- سمات: جِ سمت (سمو)؛ علامتها، نشانیها
۲۹- الباقی والسلام: در پایاننامه نویسند و مراد آن است که همهی مطالب نوشته شده، آنچه که باقی مانده سلامت شماست (معین).
کلمات کلیدی
اطلاعات:
- مرجع: هفتهنامه عصر نیریز / شمارههای 548 تا 553
- نویسنده/گردآورنده: دکتر مختار کمیلی
- نوع مدخل: نوشتار
- تاریخ ثبت:1393/3/19
عکسهای مرتبط :
نوشته های مرتبط :
- معرفی منشآت شمسالمعالی
- نامهی اول (از نامه های شمس المعالی نیریزی)
- نامهی دوم (از نامه های شمس المعالی نیریزی)
- نامهی سوم (از نامه های شمس المعالی نیریزی)
بیشتر »