نوشته‌ها
نی ریز از هخامنشیان تا ساسانیان
براساس دانسته‌‌‌‌‌‌‌‌ها و اطلاعات موجود، مى‌‌‌‌‌‌‌‌توان به احتمال گفت که پیشینه تاریخى این شهر به دوره هخامنشیان برمى‌‌‌‌‌‌‌‌گردد. به دنبال کاوش هاى باستان‌‌‌‌‌‌‌‌شناسى که در اوایل سده بیستم در تخت جمشید انجام گرفت، الواحى گلى مربوط به دوره هخامنشیان به دست آمد. این الواح به خط میخى عیلامى و مربوط به امور ادارى، جیره غذایى، پرداختِ دستمزد کارگران و زره‌‌‌‌‌‌‌‌سازان است و در فاصله سال هاى ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۴ م. هیئت اکتشافى مؤسسه شرق‌‌‌‌‌‌‌‌شناسى به سرپرستى هرتس فلد آنها را کشف کرد. کامرون و هالوک گزارش مفصلى از آن الواح در آثار خود به دست داده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. تعدادى از این الواح متعلق به سال هاى ۵۰۹ تا ۴۹۶ ق.م. یعنى سالهاى ۱۳ تا ۲۸ شاهنشاهى داریوش اول (۵۲۲ - ۴۸۶ ق.م.) است که هالوک در کتابِ الواح استحکامات تخت جمشید آنها را معرفى کرده است . لوحه دیگر، لوحه پنجاه و دومِ خزانه تخت جمشید و متعلق به سال ۴۶۶ ق.م. یعنى بیستمین سال شاهنشاهى خشیارشا (خشایارشا) اول (۴۸۶ - ۴۶۴ ق.م.) است. کامرون در کتاب الواح خزانه تخت جمشید به تفصیل درباره آن سخن گفته است .در ادامه به قسمت هایى از این لوحه اشاره خواهیم کرد.
در برخى از این الواح ـ حدود ۱۵ لوحه ـ به اسم مکانى برمى‌‌‌‌‌‌‌‌خوریم که به صورت هاىِ نَرِزَّش: Narezza_۱ ؛ نَرِزّیش: Narezzi_۱ ؛ نَرِزَش: Nareza_۱ ؛ نَرِزیش: Narezi_۱ و نَرِزَّن: Narezzan نگارش یافته است . هالوک گفته است که این مکان احتمالاً همان نیریز است ؛ در حالى که کامرون آن را نیریز دانسته و اظهار داشته است که شباهت واژه نَرِزى «Naresi» با نیریز تصادفى نیست، به ویژه که برخى از جغرافى‌‌‌‌‌‌‌‌نویسانِ سده‌‌‌‌‌‌‌‌هاى نخستین اسلامى از وجود معادن آهن در نیریز و نواحى اطراف آن خبر داده‌‌‌‌‌‌‌‌اند .
موضوع لوحه ۵۲ از الواح خزانه تخت جمشید، پرداخت دستمزدِ زره‌‌‌‌‌‌‌‌سازانى است که در آن منطقه (نَرِزّیش یا احتمالاً نیریز) مشغول فعالیت بوده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. در آن لوحه آمده است: اَرْتَه تَخْمَه ،خزانه‌‌‌‌‌‌‌‌دار خزانه تخت جمشید را مطّلع مى‌‌‌‌‌‌‌‌سازد که باید مبلغ چهارده «کَرْشَه » نقره به زره‌‌‌‌‌‌‌‌سازانى پرداخت شود که براى محل «هَنْکُورَّکَه» تعیین شده‌‌‌‌‌‌‌‌اند و «اُتَنِس» در نَرِزى (نیریز)مسئول کار ایشان است. این مبلغ، نصفِ دستمزد پنجاه و پنج نفر در ماه دوم سال بیستم [سلطنت خشایارشا ] است. پس از آن، صورت ریز زره‌‌‌‌‌‌‌‌سازان مزبور و مبلغ دریافتى هر کدام از آنها آمده است .
به هر حال، با توجه به مطالبى که یاد شد، مى‌‌‌‌‌‌‌‌توان به طور قطع اظهار داشت که پیشینه تاریخى نیریز به دوره هخامنشیان باز مى‌‌‌‌‌‌‌‌گردد؛ علاوه بر آنکه قراین و شواهد دیگرى نیز در تأیید آن در دست است . اطلاعات ما درباره نیریز در دوره هخامنشى، محدود به مطالبى است که اشاره شد. روایتى شفاهى نیز درباره پیشینه نیریز در دوره اشکانیان (۲۵۰ ق.م. تا ۲۲۶ م.) وجود دارد که اساس و پایه علمى ندارد و در متون تاریخى اشاره‌‌‌‌‌‌‌‌اى به آن نشده است.
سعید نفیسى در کتاب تاریخ اجتماعى و سیاسى ایران در دوره معاصر از طوایف چادرنشین فارس به نام «کرد» صحبت کرده و گفته است که «در دوره ساسانیان [۲۲۴ تا ۶۵۲ م.]، بیشتر کردها در نواحى مرکزى ایران در میان اصفهان و آباده مى‌‌‌‌‌‌‌‌زیسته‌‌‌‌‌‌‌‌اند و طوایف دیگرى در اطرافِ دریاچه نیریز تا دل کرمان و از آنجا تا حوالى بوشهر هم بوده‌‌‌‌‌‌‌‌اند ... دلایل بسیار هست که اصلاً ساسانیان کرد بوده‌‌‌‌‌‌‌‌اند و بى‌‌‌‌‌‌‌‌هیچ شکى لااقل مادر اردشیر بابکان [۲۲۴ - ۲۴۱ م.] دختر یکى از پیشوایانِ قبایل کرد ناحیه نیریز بوده است ». از آنجا که این مطلب را فقط نفیسى در اثر خود ذکر کرده و دیگران نیز به نقل از او آورده‌‌‌‌‌‌‌‌اند ، باید در آن تأمل کرد.
در سده نخست اسلام، به دنبال فتح فارس به دست مسلمانان، نیریز نیز به قلمرو اسلامى درآمد و پذیراى اسلام شد.
کلمات کلیدی
