دانشنامه تاریخ نی‌ریز

نوشته‌ها

       دانسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى ما درباره نیریز و توابع آن، منحصر به گزارش هایى است که جغرافى‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویسان مسلمان به دست داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. این منابع عبارت‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند از: مختصر البلدان ابن‌‌‌‌‌‌‌‌‌فقیه ؛ المسالک و الممالک ابن خردادبه ؛ الخراج وصنعه الکتابه قدامه ؛ مسالک الممالک اصطخرى ؛ صوره الارض ابن‌‌‌‌‌‌‌‌‌حوقل ؛ حدود العالم من المشرق الى المغرب ؛ اشکال العالم جیهانى ؛ احسن التقاسیم فى معرفه الاقالیم مقدسى، و فارسنامه ابن‌‌‌‌‌‌‌‌‌بلخى.

     ابن خردادبه، قدامه، اصطخرى و جیهانى، سرزمین فارس را به پنج ولایت تقسیم کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند: اصطخر، شاپور، اردشیر خُرّه، دارابگرد و ارّجان  ؛ که نیریز جزء ولایت دارابگرد است. ابن‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسته، هفت ولایت ، و مقدسى آن را شش ولایت و سه ناحیه دانسته است. او شیراز را به ولایات پنجگانه اضافه کرده و رودان، نیریز و خسو را سه ناحیه برشمرده است .
    در منابع جغرافیایى سده‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى سوم و چهارم هجرى قمرى، از نیریز با عنوان یک ناحیه و نیز روستایى از توابع دارابگرد یاد شده است . اصطخرى ضمن برشمردن نیریز از مناطق سردسیر، گفته است: «امّا نواحى کوره دارابجرد ... نیریز و مدینتها خیار [ خیر  ]». مقدسى، ظاهرا نخستین جغرافیانویس مسلمان است که در سده چهارم هجرى قمرى، نیریز را از نزدیک دیده و در احسن التقاسیم هم از ناحیه و هم از روستاى نیریز یاد کرده، و اظهار داشته است: «نیریز: بزرگ است، جامع در کنار بازار، آبشان از کاریزهاست، روستاى آنجا بیست در بیست فرسنگ است. من به دیگر شهرهایش نرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ام ولى شنیدم که مرفه و خوش قواره است ». وى «ناحیت نیریز» را شامل «شهرهاى خیار، مُرَیْزجان و ماذوان» دانسته و در ادامه گفته است: «در نیریز معادن آهن و گل سفید که کودکان بر آن بر لوح خود مى‌‌‌‌‌‌‌‌‌نویسند و گل سیاه که به کار مهر کردن مى‌‌‌‌‌‌‌‌‌خورد وجود دارد. در کوهستان نیریز، انزروت هست. سنباده و سنگ مغنسیا نیز از آنجا خیزد ».
    در برخى منابع، نیریز، روستایى از توابع خیر شمرده شده است . با توجه به این مطالب مى‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان چنین نتیجه گرفت که در سده‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى سوم و چهارم هجرى قمرى نیریز نام دو محل بوده است: ۱ ـ ناحیه وسیعى که مرکز آن خیر بوده ؛ ۲ ـ روستایى به نام نیریز در همان منطقه نیریز، از توابع خیر که در آن زمان شهرى بزرگ به شمار مى‌‌‌‌‌‌‌‌‌رفته است.
     در مآخذ و منابع این دوره، تنها خیر، مریزجان و ماذوان از توابع نیریز شمرده شده است ، در حالى که برخى از روستاها و بخشهاى کنونى تابع نیریز در آن آثار ذکر شده ، اما اشاره‌‌‌‌‌‌‌‌‌اى به این که آن روستاها از توابع نیریزند نشده است.

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: