شرح اصول اقلیدس (اثر ابوالعباس نیریزی)
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
حدود یک سده قبل از ابوالعباس نیریزی یعنی در حدود اواخر سده دوم و اوایل سده سوم، اصول اقلیدس چندین بار به زبان عربی ترجمه شد. ترجمهای که ابوالعباس در اختیار داشته، اثر حجاج بن یوسف مطر (متوفی اوایل سده ۳ ه. ق.) بوده است. نیریزی بر این ترجمه، شرح نوشت و این شرح ازنظر تاریخ ریاضیات اسلامی و یونانی بسیار مهم است. چه، در آن، قسمتهایی از آثار ایرن اسکندرانی (حدود ۱۰۰ م.) و سنبلیقیوس (حدود ۵۰۰ م.) و...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
حدود یک سده قبل از ابوالعباس نیریزی یعنی در حدود اواخر سده دوم و اوایل سده سوم، اصول اقلیدس چندین بار به زبان عربی ترجمه شد. ترجمهای که ابوالعباس در اختیار داشته، اثر حجاج بن یوسف مطر (متوفی اوایل سده ۳ ه. ق.) بوده است. نیریزی بر این ترجمه، شرح نوشت و این شرح ازنظر تاریخ ریاضیات اسلامی و یونانی بسیار مهم است. چه، در آن، قسمتهایی از آثار ایرن اسکندرانی (حدود ۱۰۰ م.) و سنبلیقیوس (حدود ۵۰۰ م.) و...
شرح احوال و زندگانى ابوالعباس فضل بن حاتم نیریزى
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز »
ابوالعباس فضل بن حاتم نیریزی، ستارهشناس و ریاضیدان نامدار ایرانی که در سده سوم و اوایل سده چهارم هجری قمری میزیسته است. مستشرقان به لاتینی او را آناریتیوس نامیدهاند. این دانشمند بزرگ، آثار متعدّد و مهمی در ریاضیات و ستارهشناسی از خود بر جای گذاشته امّا باوجوداین، دانستههای ما درباره شرح احوال و زندگانی او بسیار اندک است. او درنیریزی ولادت یافت. تاریخ تولّد وی دانسته نیست، امّا با توجه به شرح احوال و تاریخ وفاتش میبایست در نیمه اول سده سوم...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز »
ابوالعباس فضل بن حاتم نیریزی، ستارهشناس و ریاضیدان نامدار ایرانی که در سده سوم و اوایل سده چهارم هجری قمری میزیسته است. مستشرقان به لاتینی او را آناریتیوس نامیدهاند. این دانشمند بزرگ، آثار متعدّد و مهمی در ریاضیات و ستارهشناسی از خود بر جای گذاشته امّا باوجوداین، دانستههای ما درباره شرح احوال و زندگانی او بسیار اندک است. او درنیریزی ولادت یافت. تاریخ تولّد وی دانسته نیست، امّا با توجه به شرح احوال و تاریخ وفاتش میبایست در نیمه اول سده سوم...
تذکره الاحباب فى بیان التحاب(اثر کمال الدین فارسی)
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » کمال الدین فارسی (حسن بن علی بن حسن) » آثار کمال الدین فارسی »
مهمترین اثر ریاضى کمال الدین فارسى است. این رساله، هر چند مختصر است، امّا اثرى مهم در بیان و استدلال طریقه استخراج «عددهاى متحاب» است. قبل از شروع بحث درباره این کتاب، لازم است به توضیح دو اصطلاح ریاضى بپردازیم: الف - اجزاى یک عدد طبیعى: اجزاى یک عدد طبیعى، اعدادى است که آن عدد بر آنها قابل تقسیم باشد (البته به جز خود عدد طبیعى)، مانند: عدد 6 که اجزاى آن عبارت است از: 1، 2، 3. ب ـ...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » کمال الدین فارسی (حسن بن علی بن حسن) » آثار کمال الدین فارسی »
مهمترین اثر ریاضى کمال الدین فارسى است. این رساله، هر چند مختصر است، امّا اثرى مهم در بیان و استدلال طریقه استخراج «عددهاى متحاب» است. قبل از شروع بحث درباره این کتاب، لازم است به توضیح دو اصطلاح ریاضى بپردازیم: الف - اجزاى یک عدد طبیعى: اجزاى یک عدد طبیعى، اعدادى است که آن عدد بر آنها قابل تقسیم باشد (البته به جز خود عدد طبیعى)، مانند: عدد 6 که اجزاى آن عبارت است از: 1، 2، 3. ب ـ...
حاشیه بر مقاله سیزدهم تحریر اقلیدس خواجه نصیر طوسى(اثر کمال الدین فارسی)
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » کمال الدین فارسی (حسن بن علی بن حسن) » آثار کمال الدین فارسی »
حاشیه بر مقاله سیزدهم تحریر اقلیدس خواجه نصیر طوسى: این رساله کوچک در دو صفحه به احتمال درباره مقاله سیزدهم تحریر اقلیدس، از خواجه نصیرطوسى است. نسخهاى از آن به شماره 1031 در کتابخانه لیدن موجود است . ...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » کمال الدین فارسی (حسن بن علی بن حسن) » آثار کمال الدین فارسی »
حاشیه بر مقاله سیزدهم تحریر اقلیدس خواجه نصیر طوسى: این رساله کوچک در دو صفحه به احتمال درباره مقاله سیزدهم تحریر اقلیدس، از خواجه نصیرطوسى است. نسخهاى از آن به شماره 1031 در کتابخانه لیدن موجود است . ...
شرح کتاب ظاهرات الفلک (اثر ابوالعباس نیریزی)
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
اصل این کتاب از اقلیدس است. تنها اطلاعى که از این کتاب داریم، گزارش مختصرى است که خواجه نصیر الدین طوسى در تحریر کتاب ظاهرات الفلک به دست داده است. او در مقدمه کتاب گفته است که در تحریر این کتاب، فقط نسخه پراشتباه و غلطى که تمامى آن تصحیف و تحریف شده بود در دست داشتم ... پس از مدّتى شرحى از نیریزى بر آن یافتم که آن نیز سقم و پر از اغلاط فاحش بود. ظاهرا...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
اصل این کتاب از اقلیدس است. تنها اطلاعى که از این کتاب داریم، گزارش مختصرى است که خواجه نصیر الدین طوسى در تحریر کتاب ظاهرات الفلک به دست داده است. او در مقدمه کتاب گفته است که در تحریر این کتاب، فقط نسخه پراشتباه و غلطى که تمامى آن تصحیف و تحریف شده بود در دست داشتم ... پس از مدّتى شرحى از نیریزى بر آن یافتم که آن نیز سقم و پر از اغلاط فاحش بود. ظاهرا...
رساله فی المصادره المشهوره لاقلیدس (اثر ابوالعباس نیریزی)
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
در منابع متقدم اسلامی، چون الفهرست ابن ندیم، آثار ابوریحان بیرونی، طبقات الامم و ... از این اثر نامی برده نشده است. چنانکه از عنوان آن آشکار است و سوتر نیز احتمال داده، این رساله بهاحتمال بخشی از کتاب شرح اصول اقلیدس نیریزی است. از این رساله چندین نسخه موجود است: نسخهای به شماره ۵۹۲۷ در برلین؛ نسخهای به شماره ۷ /۲۴۶۸ در کتابخانه ملّی پاریس ؛ نسخهای به شماره ۵/۳۳۱ در کتابخانه آصفیه حیدرآباد و نسخهای به شماره ۵۹۷ در کتابخانه...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
در منابع متقدم اسلامی، چون الفهرست ابن ندیم، آثار ابوریحان بیرونی، طبقات الامم و ... از این اثر نامی برده نشده است. چنانکه از عنوان آن آشکار است و سوتر نیز احتمال داده، این رساله بهاحتمال بخشی از کتاب شرح اصول اقلیدس نیریزی است. از این رساله چندین نسخه موجود است: نسخهای به شماره ۵۹۲۷ در برلین؛ نسخهای به شماره ۷ /۲۴۶۸ در کتابخانه ملّی پاریس ؛ نسخهای به شماره ۵/۳۳۱ در کتابخانه آصفیه حیدرآباد و نسخهای به شماره ۵۹۷ در کتابخانه...
برخی از آرا و نظرات ابوالعباس نیریزی
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
آقای پرویز شهریاری در مقاله «ریاضیات شرق میانه و نزدیک در قرونوسطی» در مجله سخن علمی، نشریه علمی و فنی و در مقاله «نقش دانشمندان ایرانی در پیشرفت ریاضی» در گوشهای از سیمای تاریخ تحول علوم در ایران، به اثبات معمولی قضیه فیثاغورث توسط ابوالعباس اشارهکرده که در اینجا عیناً نقل میکنیم: «در قضیه فیثاغورث باید ثابت کرد مربعی که روی وتر مثلث قائمالزاویه ساخته میشود برابر است با مجموع مربعاتی که روی اضلاع مجاور به زاویه قائمه...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
آقای پرویز شهریاری در مقاله «ریاضیات شرق میانه و نزدیک در قرونوسطی» در مجله سخن علمی، نشریه علمی و فنی و در مقاله «نقش دانشمندان ایرانی در پیشرفت ریاضی» در گوشهای از سیمای تاریخ تحول علوم در ایران، به اثبات معمولی قضیه فیثاغورث توسط ابوالعباس اشارهکرده که در اینجا عیناً نقل میکنیم: «در قضیه فیثاغورث باید ثابت کرد مربعی که روی وتر مثلث قائمالزاویه ساخته میشود برابر است با مجموع مربعاتی که روی اضلاع مجاور به زاویه قائمه...
تنقیح المناظر لذوى الابصار و البصائر(اثر کمال الدین فارسی)
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » کمال الدین فارسی (حسن بن علی بن حسن) » آثار کمال الدین فارسی »
از این اثر با عنوانِ تنقیح المناظر لاولى الابصار و البصائر نیز یاد کرده اند . این کتاب که به گفته جورج سارتن، تفسیرى جامع و بدیع است ، مهمترین تألیف کمال الدین فارسى در مبحث نورشناسى است و تنقیح و شرحى است که به راهنمایى استادش قطب الدین شیرازى بر کتاب المناظر ابن هیثم نوشت. اصل این کتاب با عنوان «المناظر» از اقلیدس است. این اثر به عربى ترجمه شد، پس از آن در سده 4 ه...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » کمال الدین فارسی (حسن بن علی بن حسن) » آثار کمال الدین فارسی »
از این اثر با عنوانِ تنقیح المناظر لاولى الابصار و البصائر نیز یاد کرده اند . این کتاب که به گفته جورج سارتن، تفسیرى جامع و بدیع است ، مهمترین تألیف کمال الدین فارسى در مبحث نورشناسى است و تنقیح و شرحى است که به راهنمایى استادش قطب الدین شیرازى بر کتاب المناظر ابن هیثم نوشت. اصل این کتاب با عنوان «المناظر» از اقلیدس است. این اثر به عربى ترجمه شد، پس از آن در سده 4 ه...
رساله در بحث از زاویه(اثر کمال الدین فارسی)
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » کمال الدین فارسی (حسن بن علی بن حسن) » آثار کمال الدین فارسی »
موضوع این رساله، زاویه است و اینکه آیا زاویه از مقوله کمّ است یا از مقوله کیف، و کمال الدین فارسى از بحثى که در این رساله کرده، نتیجه گرفته است که زاویه مطابق با رأى ارسطو از مقوله کیف است. نسخه اى از آن در مجموعه شماره 6584 کتابخانه مجلس شورا موجود است: آغاز: «وفق بلطفک، اما بعد حمداللّه واهب العقل و الصلوه على نبیه محمد و آله اولى الطول و الفضل، قال العبد الفقیر الى...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » کمال الدین فارسی (حسن بن علی بن حسن) » آثار کمال الدین فارسی »
موضوع این رساله، زاویه است و اینکه آیا زاویه از مقوله کمّ است یا از مقوله کیف، و کمال الدین فارسى از بحثى که در این رساله کرده، نتیجه گرفته است که زاویه مطابق با رأى ارسطو از مقوله کیف است. نسخه اى از آن در مجموعه شماره 6584 کتابخانه مجلس شورا موجود است: آغاز: «وفق بلطفک، اما بعد حمداللّه واهب العقل و الصلوه على نبیه محمد و آله اولى الطول و الفضل، قال العبد الفقیر الى...
منابع و مآخذ موجود در مورد آثار ابوالعباس نیریزی
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
منابع و مآخذ موجود را مى توان به سه دسته تقسیم کرد: 1- آثار خود او: ابوالعباس آثارى چند در ریاضیات و ستاره شناسى دارد که به برخى از آنها دست یافتیم، که عبارت است از: مقاله النیریزى فى حوادث القرانات ؛ احداث الجوّ ؛ رساله فى بیان المصادره المشهوره لاقلیدس ؛ تخطیط الساعات الزمانیه فى کل قبه او فى قبه تستعمل لها ؛ همچنین بخشهایى از شرح اصول اقلیدس که مرحوم استاد جلال الدین همائى در خیامى نامه...
دانشنامه مشاهیر » عالمان و عارفان نیریز » ابوالعباس نیریزی (فضل بن حاتم) » آثار ابوالعباس نیریزی »
منابع و مآخذ موجود را مى توان به سه دسته تقسیم کرد: 1- آثار خود او: ابوالعباس آثارى چند در ریاضیات و ستاره شناسى دارد که به برخى از آنها دست یافتیم، که عبارت است از: مقاله النیریزى فى حوادث القرانات ؛ احداث الجوّ ؛ رساله فى بیان المصادره المشهوره لاقلیدس ؛ تخطیط الساعات الزمانیه فى کل قبه او فى قبه تستعمل لها ؛ همچنین بخشهایى از شرح اصول اقلیدس که مرحوم استاد جلال الدین همائى در خیامى نامه...