دانشنامه مشاهیر نی‌ریز

نوشته‌ها

همانگونه که در کتاب میراث ایران گفته شده، اکثر نقاط ایران در دوران قبل و بعد از اسلام، در دانش پزشکی پیشرفت بسیار داشته است که نی‌ریز نیز از این قاعده جدا نبوده است. این کتاب توسط ۱۳ تن از خاورشناسان، زیر نظر ا.ج.آربری تألیف شده است و آقایان بیرشک، دکتر بهاءالدین پازارگاد، عزیزالله حاتمی، محمد سعیدی، دکتر عیسی صدیق اعلم و دکتر محمد معین زیر نظر دکتر احسان یارشاطر آن را تحت عنوان «مجموعه ایران شناسی» ترجمه کرده‌اند. در قسمتی از کتاب نوشته شده: «شواهد تاریخی حکایت می‌کند که پیش از استیلای تازیان، فعالیت‌های طبی در ایران وجود داشته و ایرانیان باستان در این زمینه سهمی بزرگ داشته‌اند».

در دوره‌‌ی باستان ۵ رشته‌ی پزشکی وجود داشته است:

 -۱ آشو پزشک (آشو بئشزو) که از کلمه‌ی آشو به معنی پاک گرفته شده است و برابر با دانش بهداشت می‌باشد. یعنی با رعایت پاکی و پاکیزگی بیماران را درمان و از پیدایش بیماری‌های جلوگیری و پیشگیری می‌کرده‌اند.
-۲  دادپزشک (داتو بئشزو) که از کلمه‌ی داتو به معنای عدل و داد گرفته شده است و برابر با پزشکی قانونی می‌باشد. در این رشته‌، با قوانین و دستورهای ویژه‌ای سروکار داشته‌اند.

-۳  کاردپزشک (کارتو بئشزو) که از کلمه‌ی کارتو به معنی کارد گرفته شده است و برابر با جراح می‌باشد.

-۴  ارور پزشک (اورورو بئشزو) که از کلمه‌ی ارور به معنی گیاه گرفته شده است و برابر با پزشک داروساز می‌باشد. این گروه از پزشکان با داروهای گیاهی سر و کار داشته و آن‌ها را می‌شناخته‌اند و برای درمان به بیماران تجویز می‌کرده‌اند.

-۵  مانتره پزشک (مانترو بئشزو) که از کلمه‌ی مانتره به معنی سخن مقدس و آسمانی گرفته شده است و به نوعی برابر با روانپزشک می‌باشد. این گروه با خواندن آیات کتاب آسمانی و ذکر و دعا، بیماران را درمان می‌کرده‌اند.
 

هربرت به سال ۱۰۳۸ هجری قمری (برابر با سال ۱۰۰۷ هجری شمسی و ۱۶۲۸ میلادی) از نی‌ریز بازدید کرده است. وی می‌نویسد: در نی‌ریز بیمارستان و مدرسه‌ی طبی که مانند دانشگاه علوم پزشکی امروزی بوده، وجود داشته است که ضمن فراگیری علم طب به مداوای رایگان بیماران نیز می‌پرداخته‌اند».

در این راستا پزشکان نی‌ریزی در عرصه‌ی طبابت خدمات شایانی را ارائه نموده‌اند. در ذیل نام برخی از آنان را می‌آوریم.
 

۱- حکیم محمد کاظم نی‌ریزی

۲- حاج میرزا عبدالرحیم طبیب نی‌ریزی

۳- میرزا علی محمد طبیب

۴- حکیم رهبر نی‌ریزی «میرزا فضل ا... رهبر نی‌ریزی شیرازی»

۵- طبیب میرزا محمد مصلح

۶- میرزا عبدالکریم مصلح

۷- صدرالاسلام نی‌ریزی

از زمانی که وزرات بهداری در ایران بوجود آمد و به دنبال آن اداره بهداری نیز در شهرستان نی‌ریز در سال ۱۳۲۷ تأسیس و آغاز به کار کرد، تعدادی از پزشکان تجربی مشغول به کار شده و به درمان بیماران پرداختند؛ تا این که در سال ۱۳۱۳ هـ.ش دانشگاه تهران تأسیس شد و پس از این که پزشکان تحصیل کرده فارغ‌التحصیل شدند، پزشکان با مدرک دکترا به شهرستان نی‌ریز آمدند. نخستین پزشک در نی‌ریز (البته با مدرک پزشکیاری) دکتر ترابی بود.

منابع:

۱- کتاب آثار عجم از فرصت‌الدوله

۲- کتاب شربت‌خانه فارس از محمد علی پیشاهنگ

۳- کتاب پزشکان پارس از دکتر محمد تقی میر.

۴- کتاب کوروش کبیر یا ذوالقرنین از ابوالکلام آزاد (دانشمند هندی)؛ برگردان دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی.
۵- کتاب وندیداد؛ کرده هفتم؛ اردیبهشت یشت.

۶- کتاب بزرگان نامی پارس از دکتر محمد تقی میر.

۷- کتاب نی‌ریز شورانگیز از محمد شفیع روحانی.

۸- کتاب مراسم مذهبی و آداب زرتشتیان از موبد اردشیر آذرگشسب.

۹- کتاب تذکره سازگار از خلیل سازگار.

۱۰- کتاب میراث ایران (مجموعه ایران‌شناسی) زیر نظر ا.ج.آربری، برگردان زیر نظر دکتر احسان یارشاطر.

1۱- لغت‌نامه دهخدا از علامه علی اکبر دهخدا.

1۲- سلسله مقالات محمد علی پیشاهنگ در روزنامه‌های خبر، عصر مردم، عصر نی‌ریز، نیم‌نگاه و فصلنامه فرهنگ فارس.
1۳- مقدمه‌ای بر نسخه خطی قانون ابن سینا از استاد عباس اقبال آشتیانی (درباره خیرالدین خضر بن فقیه).

1۴- مقاله ارائه شده در سمینار قنات یزد توسط محمد علی پیشاهنگ.

1۵- مجموعه مقالات کنگره فضل نی‌ریزی (دکتر جمشید صداقت‌کیش، دکتر احمد فاتحی، محمد علی پیشاهنگ، پرویز شهریاری، دکتر پرویز ورجاوند ...)

این مقاله به تناسب فضای دانشنامه نیریز، ویرایش و تقطیع شده است.

نام:
ايميل:
وب:
شماره امنيتي: